MAŁA ARCHITEKTURA Meble skrojone na miarę miasta

Szklane biurowce, stalowe konstrukcje, a pośród nich... czerwona plama, z której wyłaniają się rozmyte kontury kanap. Nad nimi, zawieszone w próżni, lampiony o fasolowym kształcie. Science fiction? Nie, dzielnica bankowa szwajcarskiego miasta St. Gallen. Praca artystów Pipilotti Rista i Carlosa Martineza pozwoliła stworzyć w chłodnym, nieprzystępnym centrum finansowym atrakcyjną przestrzeń, w której mieszkańcy mogą odbywać biznesowe lunche i jednocześnie wypoczywać.

Wygodnie i funkcjonalnie
Idea stworzenia „miejskiego salonu”, w którym zmęczeni podróżni będą mogli znaleźć wytchnienie w trakcie oczekiwania na pociąg, przyświecała także grupie Tjep – autorom projektu poczekalni dworca kolejowego Amstel w Amsterdamie. Skórzane kanapy, drewniane ścianki działowe, stylizowane zegary i lampy z abażurem sprawiają, że można poczuć się tam jak w domu, przy zachowaniu tak ważnej w przestrzeni publicznej prywatności.

Na świecie nie brak innowacyjnych pomysłów zagospodarowania przestrzeni, ani projektów oryginalnych mebli miejskich, których celem jest wyjście naprzeciw rosnącym oczekiwaniom użytkowników.

– Ciekawym rozwiązaniem jest projekt studia Springtime z Amsterdamu – uważa Katarzyna Pełka ze Śląskiego Zamku Sztuki i Przedsiębiorczości w Cieszynie. – Projektanci bawiąc się konwencją, stworzyli parking dla ludzi. Na wyróżnienie zasługuje również projekt ławki Rolling Bench, autorstwa Tim Yu, która bez względu na pogodę zawsze jest sucha.

Ławka na korbkę - zawsze jest sucha

Zarówno parking dla ludzi, czyli podest z wymalowanymi miejscami parkingowymi, opatrzony stosownymi znakami, ustawiany na jezdni przy chodniku, jak i „ławka na korbkę”, której przekręcenie powoduje obrót siedziska wokół własnej osi, dzięki czemu morka powierzchnia trafia pod spód, są przykładami rozwiązań, których próżno szukać na polskich ulicach.


Parking dla ludzi

Dobre bo sprawdzone
Architekci i projektanci zgodnie twierdzą, że polskiej przestrzeni publicznej brakuje świeżości.
– W Polsce mało kto decyduje się na nowatorskie rozwiązania. W większości miast możemy zobaczyć podobne przestrzenie publiczne. Nudne, sztampowe, które w żaden sposób nie zachęcają mieszkańców do aktywnego włączenia się w tkankę miasta – uważa Katarzyna Pełka.

Obawa przed wprowadzaniem niekonwencjonalnych rozwiązań paraliżuje włodarzy, którzy wiedząc jak trudno jest sprostać społecznym oczekiwaniom i gustom, wolą nie podejmować ryzyka nietrafionych decyzji. Tymczasem to właśnie asekuracyjna postawa, powielanie wciąż tych samych schematów i brak współpracy z projektantami, niesie ze sobą groźbę przegapienia szansy na zaistnienie.



– Polskie miasta stoją przed bardzo poważnym dylematem. Dotyczy on określenia standardu usług przestrzeni publicznej, który muszą dzisiaj spełnić – uważa Beata Bochińska, prezes Instytutu Wzornictwa Przemysłowego w Warszawie. – Klientem miasta jest mieszkaniec, turysta, inwestor. Każda z tych grup wymaga znacznie wyższego standardu obsługi. Miasta muszą dzisiaj bardzo mocno dbać o jakość życia, bezpieczeństwo i wygodę mieszkańców. Rośnie standard usług niepublicznych. Możliwości znalezienia lepszej pracy w innych ośrodkach europejskich i polskich wymuszają poprawę stanu sfery publicznej. Nieźle radzą sobie z tym miasta takie, jak np. Wrocław czy Gdynia, które świadomie w strategii rozwoju postawiły na przyciąganie wysokiej klasy specjalistów do pracy i inwestorów. Musiały one szybciej niż inne zabrać się za swoją infrastrukturę – dodaje.

Postaw na design
Wśród miast, które pozytywnie wyróżniają się na tle polskiej rzeczywistości pod względem umeblowania najczęściej wymieniane są Gdynia, Katowice, Wrocław i Warszawa.

– Świetna jest promenada nadmorska w Gdyni, przykład bardzo dobrej architektury i meblowania miasta (parasole). Współczesna, dostosowana do funkcji, a jednocześnie dobrze współgrająca z modernizmem lat 30., którego Gdynia jest najlepszym w Polsce przykładem – uważa Beata Bochińska.

Wysoko oceniany jest również projekt rewitalizacji stołecznego Krakowskiego Przedmieścia, którego nowoczesne kioski i wiaty przystankowe, mimo początkowych obaw, doskonale wkomponowały się w zabytkową przestrzeń traktu.

– Każdy projekt powinien być indywidualnie dopasowany do przestrzeni, dla której jest tworzony. Jeśli mamy do czynienia z dobrym designerem, który w przemyślany sposób łączy stare z nowym, takie koncepcje mają sens – mówi Katarzyna Pełka. – Bardzo cieszę się, że niektóre miasta zaczęły decydować się na bardziej odważne rozwiązania. Dobrym przykładem są Katowice. Ulica Mariacka, zaprojektowana przez Ryszarda Jurkowskiego z meblami projektu Macieja Jurkowskiego, zmieniła się nie do poznania. Nowoczesne meble miejskie świetnie prezentują się wśród wiekowych kamienic. Także kolorowe pegazy przed Biblioteką Narodową w Warszawie, autorstwa Beaty i Pawła Konarskich, bardzo ożywiają miejską przestrzeń. W Cieszynie, na terenie Śląskiego Zamku Sztuki i Przedsiębiorczości różowy jelonek, zaprojektowany przez Hannę Kokczyńską i Luizę Marklowską, wita przy wejściu do budynków Zamku. Potrzeba więcej takich miejsc.

Architekt Maciej Jurkowski, twórca projektu nowoczesnych ławek z siatki ciągnionej, które tak odmieniły ulicę Mariacką w Katowicach, również uważa, że udział projektantów w polskiej przestrzeni publicznej jest zbyt mały.

– Trzeba korzystać z wiedzy profesjonalistów, bo jeżeli są fachowcy, niech to oni wykonają perfekcyjnie pracę, na której się znają lepiej przecież od innych. Dajmy im wolną rękę, zaufajmy, wyszukajmy tych najlepszych, którzy są często rekomendowani, lub o których umiejętnościach sami się przekonujemy i nie starajmy się pewnych rzeczy robić sami, jeśli nie jesteśmy ekspertami w tej dziedzinie – przekonuje Maciej Jurkowski. – Chciałbym, żeby każda ulica i każde miasto było zaprojektowane w pewnym sensie indywidualnie, bo wykorzystywanie np. moich wzorów w całym kraju, czy na świecie doprowadziłoby do tego, co obserwujemy obecnie w przypadku kutych lub odlewanych ławek z drewnianymi elementami, które można spotkać wszędzie. Potrzeba innowacyjnych rozwiązań, nie możemy stale się kopiować.

Kierunek: innowacja
Jest szansa, że postulaty architektów, zostaną w końcu spełnione. We Wrocławiu właśnie testowany jest prototyp „zielonego przystanku”, czyli wiaty przystankowej z roślin. Metalowa konstrukcja dzięki zamontowaniu baterii słonecznej zasilającej system nawadniania roślin, będzie mogła żyć i rozwijać się niczym parkowa altana. A wszystko w bezpośrednim sąsiedztwie ulicy, w centrum ruchliwego miasta, co z pewnością korzystnie wpłynie na walory zarówno estetyczne, jak i klimatyczne otoczenia oraz komfort pasażerów oczekujących na tramwaj. Pozostaje mieć tylko nadzieję, że takich projektów będzie przybywać, a śladem Wrocławia podążą inne polskie miasta.   




Katarzyna Pełka
absolwentka wzornictwa na katowickiej ASP, współtwórczyni grupy projektowej Wzorro

Chciałabym kiedyś w Polsce zobaczyć przestrzeń miejską równie odważną, jak w mieście St. Gallen, w Szwajcarii. Projekt Carlosa Martineza i Pipilotti Rista – City lounge – jest przykładem dobrze zaprojektowanej, przemyślanej przestrzeni publicznej. Ciekawym rozwiązaniem jest projekt dworca kolejowego Amstel w Amsterdamie autorstwa grupy Tjep. Wśród mebli miejskich na wyróżnienie zasługuje projekt studia Springtime z Amsterdamu, w którym projektanci bawiąc się konwencją, stworzyli parking dla ludzi. Równie interesujący jest projekt ławki rolling Bench, autorstwa Tim Yu, która zawsze jest sucha.


Maciej Jurkowski
architekt i designer, laureat licznych nagród, autor projektu ławek na ul. Mariackiej w Katowicach

Idealny produkt to taki, który jest ponadczasowy, ergonomiczny, niedrogi i zachwyca wszystkich. Natomiast stworzenie ideału jest niesamowicie trudne, bo tworzenie ogólnie nie jest prostym procesem – to konglomerat wielu czynników, aspektów. Obecnie w projektach bardzo często wykorzystuję  stalową siatkę ciągnioną. Sukces Katowic sprawił, że zacząłem ją wykorzystywać nie tylko
w produkcji mebli miejskich, ale także tych przeznaczonych do wnętrz. To świetny materiał, ażurowy, wyjątkowo dobrze sprawdzający się w przestrzeni miejskiej, niemal transparentny. Nieistniejący a istniejący.


Beata Bochińska
prezes Instytutu Wzornictwa Przemysłowego w Warszawie

Przede wszystkim nie projektuje się dzisiaj mebli miejskich w oderwaniu od projektów całościowych architektury (kwartałów miast). Założenia urbanistyczne są realizowane zgodnie z planami przybudów i nowych funkcji, które często poszczególne budynki, place i inne miejsca mają we współczesnym mieście spełniać. Zastosowywane materiały (stal nierdzewna, specjalne tworzywa sztuczne etc.) i dodatkowe funkcje (informacyjne, estetyczne) oraz wygoda użytkowników (w tym z dysfunkcjami) są podstawą w tworzeniu zapytań ofertowych.