ILUMINACJE Przyciąganie światłem

Zwykle zaczyna się od ratusza bądź jakiegoś znacznego zabytku, budowli czy też gmachu charakterystycznego dla danego miasta i łatwo rozpoznawalnego.


Most Karpacki, zapora w Rzeszowie

Choć zamontowanie iluminacji świetlnych nie jest tanie, to może okazać się dobrą inwestycją na przyszłość, bowiem tak oświetlone miejsce zyskuje na urodzie i tętni życiem również po zmroku. O atrakcyjności nocnego wizerunku jakiegoś obiektu często decyduje umiejętność właściwego wykorzystania najnowszych technik oświetleniowych, a nie zapewni tego oświetlenie uliczne zaprojektowane przede wszystkim w celu zapewnienia bezpieczeństwa na drogach. Do tego potrzebne są indywidualnie zaprojektowane systemy oświetleniowe.

Jak to zrobić
Opracowanie projektu iluminacji to konieczność oceny szeregu uwarunkowań decydujących o przyjęciu rozwiązań technicznych, których użycie będzie możliwe w praktyce. W grę wchodzą aspekty estetyczne, w przypadku zabytków ważna jest opinia konserwatora zabytków oraz warunków techniczno-ekonomicznych. Przygotowanie właściwej iluminacji wiąże się z koniecznością wykonania komputerowej wizualizacji przyszłego oświetlenia.

Kolejnym krokiem jest dobór odpowiednich rozwiązań technicznych – odpowiednich źródeł światła i opraw oświetleniowych, miejsc i sposobu ich montażu, zasilania, sterowania, aby przyszła iluminacja była właściwie skomponowania i tworzyła harmonijną całość z sąsiadującymi obiektami. Budowa instalacji iluminacyjnej w przypadku samorządów zazwyczaj jest poprzedzona postępowaniem przetargowym. Dla potrzeb takiego postępowania należy przygotować, w ramach projektu, specyfikację opraw i źródeł światła z podaniem parametrów technicznych. Jedno z kryteriów winno uwzględniać okres gwarancji na oprawy i źródła światła.

– Jeśli chodzi o stosowane oświetlenie obiektów to w przypadku budowli o dużych gabarytach zwykle stosowana jest metoda zalewowa, w której stosuje się niewielką ilość opraw dużej mocy. Bardziej wyrafinowaną, ale również kosztowniejszą, jest iluminacja punktowa, wykorzystującą większą ilość opraw ze źródłami małej mocy. Dzięki zastosowaniu dużej ilości opraw łatwiej można podkreślić jakiś detal architektoniczny. Małe oprawy są również prostsze w bezpośrednim montażu na elewacji budynku – wyjaśnia Adrian Horny, projektant iluminacji świetlnych.

Pamiętajmy o zabytkach
W nocnym wizerunku współczesnych miast dominuje oświetlenie uliczne oraz światła i iluminacje umieszczane na obiektach handlowych, biurowcach, reklamach, przystankach. W tym natłoku często gubią się obiekty naprawdę wartościowe, których urok należałoby ukazać również w nocnej aurze, dotyczy to w szczególności zabytków. Dzięki odpowiednio dobranemu światłu taki obiekt zostaje właściwie wyeksponowany.

Świetnym przykładem jest oświetlenie zabytkowego ratusza w Lęborku. Budynek ten podświetla kilkadziesiąt różnego rodzaju lamp – od małych punktowych, po wielkie reflektory. Wśród jeleniogórskich obiektów, które posiadają system iluminacji świetlnych znalazły się: cerkiew przy ul. 1 Maja, Brama Wojanowska, pomnik Neptuna i oczywiście ratusz. Nie są to małe koszty, bowiem na ten cel z budżetu miasta wydano około 400 tys. złotych.

W Białymstoku nocne oświetlenie mają między innymi Pałac Branickich, ratusz, kilka kościołów, trzy cerkwie, a władze miasta zapewniają, że będą kolejne – kościół p.w. Ducha Świętego, Grób Nieznanego Sybiraka czy też Pałacyk Gościnny. Władze Zamościa zleciły opracowanie koncepcji i dokumentacji na wykonanie oświetlenia zabytków Starego Miasta. Koszt dokumentacji oświetlenia zamknie się kwotą 28 tys. zł. Na razie nie wiadomo ile kosztować ma całe przedsięwzięcie, wiadomo za to, jaki jest jego główny cel – przyciągnięcie do miasta, uważanego za perłę polskiego renesansu, jeszcze większej rzeszy turystów.

W Słupsku, w nocnej scenerii, można podziwiać ratusz, siedzibę starostwa powiatowego, ale również Zamek Książąt Pomorskich i Nową Bramę. Roczny koszt utrzymania iluminacji, jak przyznał Mariusz Smoliński, rzecznik prasowy prezydenta miasta, to ok. 10 000 zł.

– Podświetlenie kolejnego miejskiego zabytku ma na celu zwiększenie atrakcyjności turystycznej miasta. Ma to zachęcić turystów do jego zwiedzania także po zmierzchu – przyznaje Mariusz Smoliński.

Wśród miast, które uznały, iż zainwestowanie w nocne iluminacje przyciągnie turystów są Gdańsk i Toruń. W Gdańsku nocną iluminację ma już około 70 obiektów z czego większość to zabytki i pomniki. Te zabytki, które już mają iluminację to między innymi Baszta Słomiana, Złota Brama, Ratusz Głównego Miasta, kamieniczki na Długim Targu, Dwór Artusa, Dom Ławy, Zielona Brama, bazylika Mariacka, Nowy Ratusz, kościół Świętej Trójcy, pomnik św. Wojciecha, Muzeum Narodowe, Pałac Opatów, katedra oliwska, Ratusz Staromiejski, Kaplica Królewska, kościół św. Józefa, Wielki Młyn, kościół św. Katarzyny, kościół św. Brygidy, kościół św. Ignacego Loyoli, Hala Targowa.

– Roczny koszt utrzymania iluminacji obiektów zabytkowych wynosi 580 tys. zł. Obejmuje on utrzymanie, czyli bieżącą eksploatację, usuwanie skutków awarii i dewastacji – i jest to kwota 230 tys. zł oraz zużycie energii – 350 tys. zł – wyjaśnia Edyta Tombarkiewicz z Biura Prasowego Urzędu Miejskiego w Gdańsku. Choć są to niemałe koszty, to władze miasta decydują się na kolejne tego rodzaju przedsięwzięcia. – W tym roku wykonane zostały iluminacje kościoła p.w. św. Elżbiety – 193 tys. zł, Małego Młynu – 168 tys. zł, kościoła Matki Boskiej Bolesnej – 222 tys. zł oraz Zielonej Bramy – 186 tys. zł. Realizację tej ostatniej inwestycji w 50 proc. finansuje Urząd Marszałkowski w Gdańsku – informuje Edyta Tombarkiewicz dodając, iż w ciągu najbliższych lat planowana jest budowa iluminacji kościołów: p.w. Bożego Ciała na ul. 3 Maja, Św. Mikołaja, Św. Jakuba, Pomnika Obrońców Poczty Polskiej oraz Cerkwi Prawosławnej przy ul. Traugutta.

Tworzenie nocnych iluminacji w Toruniu rozpoczęto jeszcze w latach 50., od oświetlenia Ratusza Staromiejskiego oraz płyty Rynku Staromiejskiego. Jednak tak naprawdę za kompleksowe tworzenie nocnej panoramy miasta zabrano się w połowie lat 90. Ideą było, aby wszystkie oświetlone obiekty tworzyły spójną panoramę, którą można podziwiać nocą od strony Wisły. Wtedy też lampy oświetlać zaczęły także mury obronne nad Wisłą wraz z bramami i basztami, Katedrę Świętojańską, kościoły: Mariacki, św. Ducha, św. Jakuba i św. Katarzyny oraz Ratusz. Łącznie na toruńskiej starówce działało ponad 140 reflektorów, jednak za najciekawszy obiekt uchodzi nadwiślańska panorama miasta, uważana za jedną z najpiękniejszych w Europie.

W Bolesławcu realizowany jest program iluminacji atrakcji turystycznych, którym objęto między innymi Ratusz, Muzeum Ceramiki, gmach sądu oraz wiadukt kolejowy. Obecnie jednak realizowane jest przedsięwzięcie polegające oświetleniu zabytkowych kamieniczek wokół Rynku.

Nagrodzone iluminacje
Jednym z najbardziej prestiżowych konkursów, w których przyznawane są nagrody za najciekawsze iluminacje i oświetlenia jest konkurs „Na najlepiej oświetloną gminę i miasto”. Jednym z pierwszych laureatów tego konkursu w kategorii „Oświetlenie wybranej przestrzeni i obiektu” było miasto Darłowo, które wykonało iluminacje XIV-wiecznego kościoła NMP oraz portalu wieńczącego wejście do ratusza miejskiego.

– Za iluminację zabytków Miasto Gdańsk w rok 2005 otrzymało II nagrodę w „Konkursie na najlepiej oświetloną gminę i miasto” w kategorii „Oświetlenie wybranej przestrzeni lub obiektu”. Rok później zdobyliśmy w tym konkursie I nagrodę, a w ubiegłym roku była to II nagroda. Są to imprezy o znacznym prestiżu, bowiem patronat nad konkursami sprawuje Ministerstwo Infrastruktury oraz Fundacja Promocji Polskich Gmin – mówi Edyta Tombarkiewicz.

Wśród miast, które nie oszczędzały na iluminacji znalazła się również Częstochowa, nagrodzona w X Konkursie „Na najlepiej oświetloną gminę i miasto 2007 roku”. W przypadku Częstochowy nagrodzono projekt i wykonanie oświetlenia przestrzeni, w której zawiera się Ratusz Miejski i Muzeum Pielgrzymowania. Czy jednak warto wydawać takie fundusze na oświetlenie skoro samorządy mają pilniejsze potrzeby, muszą łatać gminne drogi, budować oczyszczalnie ścieków czy utrzymywać przedszkola i podstawówki.
– Patrząc w tych kategoriach, iluminacje wydają się zbytkiem, ale takim, który zwróci się, może nie od razu, ale w perspektywie wieloletniej na pewno. Należy pamiętać, że nocne iluminacje zabytków, centrów handlowych, biurowców czy też budynków użyteczności publicznej są jednym z ważniejszych aspektów w kształtowaniu pozytywnego wizerunku tych instytucji w odbiorze społecznym. W ten sposób ciekawe iluminacje stają się ich wizytówkami – uważa Adrian Horny. Poza efektem estetycznym „światło” staje się jednym z najefektowniejszych narzędzi kształtowania otoczenia, w którym żyjemy. Do tego odpowiednio dobrane nie tylko eksponuje wybrane obiekty i tworzy nocny wizerunek miasta, ale wpływa również na poprawę bezpieczeństwa.



Etapy opracowania projektu iluminacji:

1. ocena aspektów estetycznych – w przypadku zabytków ważna jest opinia konserwatora zabytków oraz warunków techniczno-ekonomicznych
2. wykonanie komputerowej wizualizacji przyszłego oświetlenia
3. dobór odpowiednich rozwiązań technicznych – odpowiednich źródeł światła i opraw oświetleniowych, miejsc i sposobu ich montażu, zasilania, sterowania, aby przyszła iluminacja była właściwie skomponowania i tworzyła harmonijną całość z sąsiadującymi obiektami
4. budowa instalacji iluminacyjnej w przypadku samorządów zazwyczaj jest poprzedzona postępowaniem przetargowym. Dla potrzeb takiego postępowania należy przygotować, w ramach projektu, specyfikację opraw i źródeł światła z podaniem parametrów technicznych. Jedno z kryteriów winno uwzględniać okres gwarancji na oprawy i źródła światła.