ODPADY Musimy zadbać o ekoedukację

Bernard Błaszczyk
podsekretarz stanu w Ministerstwie Środowiska

Absolwent Prawa i Administracji Uniwersytetu Śląskiego, członek Rady Naukowej Instytutu Ekologii Terenów Uprzemysłowionych w Katowicach. Stanowisko podsekretarza stanu w Ministerstwie Ochrony Środowiska objął po raz pierwszy w 1991 roku. W rządzie Hanny Suchockiej pełnił funkcję ministra. W latach 1996-1997 był konsulem generalnym RP w Ostrawie. Po 2001 roku był radcą-ministrem Ambasady RP w Pradze. Po powrocie do Polski był dyrektorem generalnym w Ministerstwie Nauki i Szkolnictwa Wyższego.
W 2001 odznaczony Orderem Wielkiego Księcia Giedymina III Klasy – Dekretem Prezydenta Republiki Litwy.
Bernard Błaszczyk jest żonaty, ma dwoje dzieci.


Anna Grabowska: Jakie według Pana są najważniejsze założenia ustawy o zużytym sprzęcie elektrycznym i elektronicznym?
Bernard Błaszczyk: Zasadniczym celem ustawy jest ograniczanie ilości i negatywnego wpływu odpadów, określanych jako zużyty sprzęt elektryczny i elektroniczny, na środowisko poprzez wprowadzenie obowiązku w zakresie ich selektywnego zbierania i odzysku, w tym recyklingu.
W myśl ustawy to producenci są zobowiązani do zorganizowania i sfinansowania punktów odbioru zużytego sprzętu pochodzącego z gospodarstw domowych.
Wprowadzony został zakaz umieszczania zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego łącznie z innymi odpadami. W przypadku złamania tego zakazu trzeba liczyć się z możliwością zapłaty kary grzywny, którą może wynieść nawet 5000 zł.
Ustawa daje dwie możliwości „pozbywania się” zużytego sprzętu przez mieszkańców. Jedną z nich jest możliwość bezpłatnego przekazania zużytego sprzętu sprzedawcy, jeżeli kupowany jest u niego sprzęt tego samego typu, co stary, czyli np. zużyta lodówka za nową.
Drugi sposób to przekazanie zużytego sprzętu do przedsiębiorców zbierających zużyty sprzęt, czyli m.in. przedsiębiorców odbierających od mieszkańców odpady komunalne, bądź prowadzących punkty zbierania zużytego sprzętu.

AG: Czy istniejąca ustawa wyczerpuje wszelkie zagadnienia związane z odbiorem zużytego sprzętu?
BB: Wymagania zawarte w ustawie weszły w życie w 2005 roku, jednak ich praktyczna realizacja pokazała już pewne ułomności systemu zbierania i przetwarzania zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego. Z tego powodu przygotowany został projekt zmian, który trafił już pod obrady Sejmu RP.
Najważniejsza zmiana proponowanej nowelizacji zobowiązuje ministra środowiska, we współpracy z ministrem gospodarki, do określenia w drodze rozporządzenia obligatoryjnych poziomów zbierania zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego pochodzącego z gospodarstw domowych.
Planowane jest także zwiększenie odpowiedzialności organizacji odzysku sprzętu elektrycznego i elektronicznego. Będą one zrównane w obowiązkach z firmami wprowadzającymi sprzęt na rynek.

AG: Jakie obowiązki nakłada na nas Unia Europejska w tym zakresie?
BB: Rok 2008 jest dopiero drugim pełnym rokiem obowiązywania większości przepisów ustawy. Z raportów Głównego Inspektora Ochrony Środowiska o funkcjonowaniu rynku zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego wynika, że zarówno przedsiębiorcy, jak i użytkownicy sprzętu przyzwyczajają się do nowych obowiązków. W ubiegłym roku udało się zebrać ok. 27 tys. ton zużytego sprzętu, w tym z gospodarstw domowych pochodziło powyżej 10 tys. ton odpadów. Jednak w dalszym ciągu jest to niewystarczająca ilość. Osiągnięcie określonego w dyrektywie 2002/96/WE poziomu zbierania 4 kg/mieszkańca/rok, oznacza dla naszego kraju zebranie ok. 152 tys. ton zużytego sprzętu.
Jest to główny cel dyrektywy 2002/96/WE, do którego osiągnięcia jesteśmy zobowiązani. Czy go zrealizujemy zależy od nas wszystkich.

AG: Czy zdążymy z realizacją dyrektyw?
BB: Oczywiście okaże się to na początku przyszłego roku, kiedy będziemy dysponować szczegółowymi danymi w zakresie zbierania zużytego sprzętu pochodzącego z gospodarstw domowych.
Ponadto do końca 2008 roku musimy osiągnąć określone poziomy odzysku i recyklingu zebranego zużytego sprzętu. W zależności od grupy sprzętu (określonych w załączniku do ustawy) poziomy te wynoszą od 50 proc. do 80 proc. Z osiągnięciem tego pułapu nie powinno być problemu.

AG: Jak Pan ocenia obecny poziom współpracy gmin z organizacjami odzysku sprzętu elektrycznego i elektronicznego?
BB: Chcemy poprawić relacje gmin z przedsiębiorcami i w nowelizacji ustawy zaproponowaliśmy, aby gminy inicjowały i ułatwiały tworzenie punktów zbierania zużytego sprzętu, wskazywały lokalizacje, w których mogą być prowadzone akcje odbierania zużytego sprzętu od mieszkańców gminy oraz podejmowały działania informacyjne i edukacyjne w tym zakresie. Zgodnie z przepisami ustawy gminy powinny informować mieszkańców o dostępnych na ich terenie punktach zbierania wykorzystując internet.
Do prowadzenia edukacji ekologicznej w zakresie gospodarowania zużytym sprzętem elektrycznym i elektronicznym zostały zobowiązane również organizacje odzysku sprzętu elektrycznego i elektronicznego. W nowelizacji ustawy zaproponowaliśmy wręcz, że organizacje odzysku mają przeznaczać na edukację ekologiczną co najmniej 5 proc. swoich przychodów. Ponadto producenci są obowiązani dołączać do urządzeń informacje dotyczące gospodarowania zużytym sprzętem.
Niestety poza nielicznymi przykładami akcji edukacyjnych prowadzonych przez organizacje odzysku, np. akcja zbierania zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego podczas „Dnia Ziemi”, czy prowadzony przez jedną z organizacji odzysku program „Każdy uczeń wie co zrobić z ZSEE”, nie wywiązują się one, w wystarczającym stopniu, z nałożonego na nie obowiązku.

AG: Czy pojawiające się propozycje, aby to gmina odpowiadała za organizację punktów zbioru zużytego sprzętu powinny zostać zrealizowane?
BB: Nie można przerzucić całkowitej odpowiedzialności za tworzenie punktów zbierania zużytego sprzętu na gminy. Wynika to z zasady rozszerzonej odpowiedzialności producenta za wprowadzanie na rynek produktów. Nie oznacza to jednak, że gminy nie powinny być zaangażowane w cały proces tworzenia punktów zbierania. Innymi słowy, do zadań gminy należy stworzenie takich warunków, by punkty zbierania zużytego sprzętu powstawały i służyły społeczności lokalnej.

AG: W jaki sposób Ministerstwo wspiera działania proekologiczne gmin?
BB: Ministerstwo Środowiska planuje w najbliższym czasie przeprowadzić ogólnokrajową kampanię informacyjno-edukacyjną w mediach publicznych w zakresie właściwego postępowania z odpadami, w tym ze zużytym sprzętem elektrycznym i elektronicznym.
Gminy posiadają obecnie ogromne możliwości ubiegania się o finansowanie swoich działań ze środków UE. Dlatego też nie powinny oczekiwać na jakieś specjalne wsparcie ze strony resortu, tym bardziej, że w dobie samorządności lokalnej mają w tym zakresie dużo większe możliwości niż Ministerstwo Środowiska. Należy tylko pamiętać, aby przy wnioskowaniu o środki UE zwracać szczególną uwagę na aspekty środowiskowe każdego planowanego działania.