Czesław Tomalik: Skupmy się wokół zdeterminowanych liderów

Ocena 25-lecia stosowania ustawy o samorządzie gminnym i prawodawstwa III Rzeczypospolitej dokonywana z perspektywy zbiorowych potrzeb wspólnot mieszkańców, którymi są samorządy gmin, skłania do strategicznych wniosków na najbliższe lata.Według mojej opinii – koalicje rządowe postępowały w duchu centralizmu, traktowały samorządy instrumentalnie. Tak, jakby organy gmin były nadal terenowymi organami administracji państwowej stopnia podstawowego, jak za PRL-u.

Uważam, że po wdrożeniu reformy w 1990 r. w kolejnych latach koalicje rządzące Polską skomplikowały system samorządu gminnego, zamiast go rozwijać i optymalizować. Praktyka decentralizacji okazała się tylko metodą spychania na barki samorządów gminnych kolejnych zadań publicznych. Jestem zdania, że zwłaszcza w okresie od roku 1998 - pomimo obowiązującej od 17 października 1997 r. Konstytucji RP i zawartych w niej gwarancji dla samorządów gminnych - nastąpiło znaczące pogorszenie ustrojowych warunków dla funkcjonowania gmin, które w zasadzie trwa do dziś. Dopiero napływ dofinansowania unijnego - po przystąpieniu Polski do Unii Europejskiej w 2004 r. - stworzył nowe możliwości rozwoju dla gmin.

Taka ocena zwłaszcza ostatnich 17 lat rodzi dylemat dotyczący systemu współpracy samorządów gminnych z Radą Ministrów, Sejmem, Senatem i Prezydentem RP. System ten znany pod nazwą Komisji Wspólnej Rządu i Samorządu Terytorialnego służył głównie kolejnym koalicjom rządowym i ich ministrom. Stał się swoistą maszynką do akceptowania projektów jednej strony, a nie płaszczyzną rzeczywistego partnerstwa. Nie chroni interesów gmin. Do rangi symbolu urosły kontrowersyjne okoliczności wydania rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 23 grudnia2010 r. w sprawie szczegółowego sposobu klasyfikacji tytułów dłużnych zaliczanych dopaństwowego długu publicznego, w tym do długu Skarbu Państwa czy rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów z dnia 18 stycznia 2011 r. w sprawie instrukcji kancelaryjnej, jednolitych rzeczowych wykazów akt oraz instrukcji w sprawie organizacji i zakresu działania archiwów zakładowych. Najnowszym negatywnym przykładem jest obowiązująca od 1 stycznia 2015 r. ustawa z dnia 5 grudnia 2014 r. o zmianie niektórych ustaw w związku z realizacją ustawy budżetowej (tzw. okołobudżetowa), a zwłaszcza jej art. 32 w odniesieniu do finansowania nauki uczniów niepełnosprawnych.

W ogólnokrajowym środowisku samorządu gminnego obecny jest nurt samorządowców, którzy w swojej działalności koncentrują się na potrzebach wspólnot mieszkańców, a nie są uzależnieni od partii politycznych. W ostatnich dniach dwóch najwybitniejszych przedstawicieli tego nurtu zostało wybranych na prezesów zarządów najsilniejszych organizacji samorządu gminnego: Związku Miast Polskich i Unii Metropolii Polskich.

Uważam, że wokół Prezydenta Gliwic i Prezydenta Wrocławia powinna się skupić grupa samorządowców ze wszystkich polskich regionów, zdeterminowanych wolą skutecznego działania. W takiej grupie jesteśmy w stanie wypracować w drodze konsensusu nieliczne cele i jasne zasady współpracy, a następnie krótki katalog priorytetowych zadań do realizacji w roku 2015. Zadania te powinny dotyczyć opracowania naszych projektów ustaw, aby po ich przyjęciu dążyć do uzyskania poparcia od najważniejszych kandydatów na Premiera, a wcześniej od wybranego Prezydenta RP. Terminy tegorocznych wyborów stwarzają potencjalnie wyjątkowe możliwości oddziaływania samorządowców na przyszłą koalicję rządową. Do takiejwspółpracy potrzeba chętnych, potrzeba sojuszników.

Czesław Tomalik