Reaktywacja ginących zawodów

W 2006 roku Urząd Pracy w Nysie przy wsparciu środków unijnych zrealizował projekt, którego celem było ograniczenie dalszego wzrostu bezrobocia na obszarach wiejskich powiatu nyskiego oraz stworzenie warunków ułatwiających osobom odchodzącym z rolnictwa znalezienie zatrudnienia poza sektorem rolniczym. Pomysł opierał się na  reaktywacji ginących zawodów, przy jednoczesnym wykorzystaniu ich potencjału w promocji turystyki regionu. 50-osobowa grupa bezrobotnych z obszarów wiejskich przeszkolona została z zakresu prowadzenia działalności gospodarczej, a następnie na kursach zawodowych przyuczona do jednej
z 9 profesji rzemiosła artystycznego.

Geneza projektu
Analiza czynników demograficznych w regionie pokazała, że jedną z najbardziej zagrożonych bezrobociem grup społecznych jest społeczność wiejska, stanowiąca aż 46 proc. mieszkańców całego powiatu nyskiego. Podstawowym czynnikiem kształtującym dotychczasową strukturę społeczno-zawodową ludności powiatu są procesy migracyjne. Przyjmują one przede wszystkim charakter selekcji negatywnej powodując odpływ młodych, wykształconych ludzi poza region. Procesy te zwłaszcza na obszarach wiejskich powodują liczne deformacje struktury demograficznej. Społeczność lokalna starzeje się, a stopień jej wykształcenia utrzymuje się na relatywnie niskim poziomie w porównaniu z przeciętną kraju.

Na koniec I kwartału 2006 roku w powiecie nyskim aż 65,7 proc. ogółu osób zewidencjonowanych w Powiatowym Urzędzie Pracy było długotrwale bezrobotnych, tj. w ciągu ostatnich 24 miesięcy przez okres minimum 12 miesięcy posiadało status osoby bezrobotnej. Co czwarty bezrobotny to osoba w wieku 25- 34 lata, drugie tyle stanowią osoby w wieku od 45- 54 lat. Aż 70,1 procent bezrobotnych charakteryzuje się niskim poziomem wykształcenia.

– Pomysł przyuczenia zawodowego osób wywodzących się ze środowiska wiejskiego do profesji rzemiosła artystycznego opierał się z jednej strony na możliwości wykorzystania zdolności manualnych przez osoby słabo wykształcone, z drugiej zaś na komercyjnym zagospodarowaniu produktów powstających w ramach nauczanych zawodów – tłumaczy Jarosław Nosal, koordynator projektu, Urząd Pracy w Nysie.

Powiat nyski należy do regionów o bardzo dużym potencjale turystycznym. Oferta wypoczynkowa tego obszaru obok wielu unikatowych walorów przyrodniczych zawiera również możliwość poznania lokalnego folkloru. Wyraźnie widoczny popyt turystów na wyroby rękodzielnicze charakterystyczne dla regionu stał się podstawowym czynnikiem powstania projektu wykorzystującego środki w ramach działanie 2.3 ZPOPR Reorientacja zawodowa osób odchodzących z rolnictwa. Stworzenie projektu na rzecz rolników i domowników oraz osób pracujących w rolnictwie miało na celu ograniczenie dalszego wzrostu bezrobocia na obszarach wiejskich powiatu nyskiego oraz stworzenie warunków ułatwiających osobom odchodzącym z rolnictwa znalezienie zatrudnienia poza sektorem rolniczym.

W drodze do unijnych pieniędzy
Wniosek do Działania 2.3 Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego przygotowany został przez pracowników Powiatowego Urzędu Pracy, którzy już wcześniej zdobyli potrzebne doświadczenie tworząc współfinansowane z unijnych środków projekty: „Powiat nyski - przyjazne miejsce dla przedsiębiorcy” oraz „Podwyższenie umiejętności i kwalifikacji zawodowych osób pracujących – EUROKADRY”. Na etapie tworzenia koncepcji projektu „Reaktywacja ginących zawodów w powiecie nyskim” prowadzone były konsultacje z pracownikami Ośrodka Doradztwa Rolniczego w Łosiowie o/Nysa. Jednak już w trakcie pisania wniosku pracownicy UP nie potrzebowali dodatkowych konsultacji. Prace przygotowawcze nad wnioskiem rozpoczęto w marcu 2005 r. Projekt został złożony 17 maja 2005 r., a jego realizacja przebiegała od 1 września 2005 r. do 31 grudnia 2006 r. i nie zakładał formalnego partnerstwa.

Koncepcja samego wniosku była koncepcją autorską. Dużą pomoc dla realizatorów projektu stanowiła możliwość uczestnictwa w różnego rodzaju szkoleniach, seminariach i konferencjach, które poświęcone były tematyce unijnej, m. in. podstawom merytorycznym projektu unijnego, rozliczaniu projektów czy zarządzaniu samym projektem. Tworzony projekt znakomicie wpisywał się w „Strategię Rozwoju Wspólnoty Międzygminno- Powiatowej Ziemi Nyskiej na lata 2004 - 2015”. Swą podmiotowością obejmował zarówno cel operacyjny 2. „Rolnictwo i obszary wiejskie” w punkcie 2.1 „Kreowanie wielofunkcyjnego rozwoju obszarów wiejskich, alternatywnych źródeł dochodu i wzrostu przedsiębiorczości”, jak również cel operacyjny 7. „Turystyka” w punkcie 7.8 „Wspieranie tworzenia i promocji lokalnych produktów turystycznych”.

Pomysł zorganizowania zajęć z doradcą zawodowym, a następnie kursu z zakresu prowadzenia działalności gospodarczej oraz szkoleń z rękodzielnictwa miał na celu pomoc osobom odchodzącym z rolnictwa w uzyskaniu niezbędnej wiedzy oraz umiejętności i kwalifikacji zawodowych pozwalających uzyskać dochody z działalności pozarolniczej. Grupę docelową stanowiła 50-osobowa grupa rolników i domowników z wyłączeniem emerytów i osób zarejestrowanych jako bezrobotne oraz inne osoby zatrudnione w rolnictwie zamieszkujące tereny wiejskie powiatu nyskiego.

Szkolenia dobrze wypromowane
Realizacja przedsięwzięcia rozpoczęła się od szeroko prowadzonej kampanii promocyjno- informacyjnej. Pierwszym krokiem było opracowanie, przygotowanie i rozpowszechnienie materiałów promocyjnych. Następnie zorganizowano konferencję inaugurującą projekt, która odbyła się w Muzeum w Nysie pod koniec listopada 2005 r. Na spotkanie zaproszeni zostali liderzy programu „Odnowa wsi opolskiej” z terenu powiatu nyskiego oraz wytypowani przez wójtów i burmistrzów pracownicy urzędów gmin (koordynatorzy gminni wspomnianego programu). Informacje o planowanym projekcie zamieszczone zostały również w lokalnej prasie.

– W celu dotarcia do jak najszerszej grupy potencjalnych beneficjentów nawiązaliśmy kontakty z Ośrodkiem Doradztwa Rolniczego w Łosiowie o/Nysa, parafiami działającymi na terenach wiejskich powiatu nyskiego, sołtysami, Kołami Gospodyń Wiejskich, organizacjami pozarządowymi działającymi na terenach wiejskich powiatu nyskiego oraz liderami programu „Odnowy wsi opolskiej” – mówi Jarosław Nosal.

W prowadzonej kampanii informacyjnej postanowiono wykorzystać możliwość udziału w sprawozdawczych zebraniach organizowanych rokrocznie na przełomie starego i nowego roku w większości miejscowości regionu. Podczas spotkań z władzami społeczności lokalnych Koordynator projektu przedstawiał główne jego założenia i zachęcał do udziału w przedsięwzięciu. Wszystkie informacje dotyczące warunków i realizacji projektu na bieżąco zamieszczano na stronie internetowej nyskiego Urzędu Pracy.

Dzięki szeroko zakrojonej akcji promocyjnej udało się pozyskać zakładaną grupę beneficjentów ostatecznych. Proces rekrutacji rozpoczął się na początku listopada 2005 r. i realizowany był poprzez nabór otwarty – wszystkie zainteresowane osoby przeszły rozmowę z doradcą Powiatowego Urzędu Pracy w Nysie. Na podstawie testów zostały określone predyspozycje zawodowe wszystkich chętnych. O zakwalifikowaniu do projektu zdecydowała Komisja Rekrutacyjna, w skład której weszło dwóch przedstawicieli Powiatowego Urzędu Pracy w Nysie oraz sześciu liderów programu „Odnowa wsi opolskiej”. Wśród ostatecznych beneficjentów znalazło się 21 kobiet oraz 36 mężczyzn w wieku od 19 do 50 roku życia, wśród których największy odsetek stanowiły osoby z wykształceniem średnim zawodowym i zawodowym.

W lutym 2006 r. zakwalifikowani do projektu zostali podzieleni na 10-12 osobowe grupy robocze i rozpoczęli udział w pierwszym etapie szkoleń, tj. w kursie z zakresu prowadzenia działalności gospodarczej. Szkolenie realizowane było w trzech świetlicach wiejskich oraz w ośrodku szkoleniowym w Nysie. Każdy z beneficjentów przydzielony był do danej grupy według miejsca zamieszkania, tak aby miał jak najdogodniejszy dojazd. Na początku marca beneficjenci rozpoczęli drugi etap polegający na uczestnictwie w szkoleniach zawodowych. Każdy kurs trwał średnio około 80 godzin. Zajęcia organizowane były w godzinach popołudniowych w terminach wcześniej ustalonych wspólnie z beneficjentami. Realizowano również szkolenia intensywne (zajęcia od rana do wieczora z przerwą na obiad). W ramach projektu zrealizowane zostały następujące szkolenia z rękodzielnictwa: kowalstwo artystyczne, wikliniarstwo, plecionkarstwo, malowanie na szkle, snycerstwo, płatnerstwo, koronkarstwo – hafciarstwo, kuśnierstwo i garncarstwo.



Większość szkoleń przeprowadzonych zostało na terenie powiatu nyskiego. Jedynie kuśnierstwo i garncarstwo realizowano odpowiednio w Prudniku i Opolu. Największym zainteresowaniem wśród kobiet cieszył się kurs plecionkarstwa (15 osób), natomiast wśród mężczyzn – kurs kowalstwa artystycznego (15 osób).

– Zdawaliśmy sobie sprawę, iż niektóre propozycje np. koronkarstwo – hafciarstwo, czy płatnerstwo, spotkają się ze znikomym zainteresowaniem uczestników, ale byliśmy na tyle zdeterminowani, iż nawet dla jednej bądź dwóch osób podejmowaliśmy trud organizacji kursu – opowiada Jarosław Nosal.
Pod koniec marca 2006 roku w Ognisku Plastycznym w Głuchołazach została zorganizowana wystawa prac wykonanych na kursie plecionkarskim, a w maju w Centrum Kształcenia Ustawicznego w Nysie zorganizowano uroczyste spotkanie podsumowujące warsztaty. Podczas spotkania zaprezentowana została wystawa prac wykonanych podczas szkolenia, a uczestnicy projektu otrzymali stosowne zaświadczenia potwierdzające ukończenie kursu.

Efekty główne i poboczne
Podsumowanie efektów przeprowadzonego projektu objęło wszystkie etapy przeprowadzonych działań oraz wszechstronne skutki ich oddziaływań. Wymiernym rezultatem kampanii informacyjno-promocyjnej było wydanie publikacji „Katalogu twórców ludowych” w nakładzie 1000 egzemplarzy. Dużym zaskoczeniem dla zespołu projektowego był fakt, iż realizacja przedsięwzięcia zmobilizowała lokalnych twórców ludowych, którzy postanowili się zrzeszyć i założyli Stowarzyszenie Twórców Rękodzieła Ludowego i Artystycznego Ziemi Nyskiej. Część beneficjentów projektu po zakończeniu udziału w szkoleniach również wstąpiła do wspomnianej organizacji pozarządowej. W Gminnym Centrum Informacji „Omnibus” w Nysie powstało stoisko, na którym turyści mogą zakupić wyroby rękodzieła ludowego i artystycznego wykonane przez członków Stowarzyszenia.

Najważniejszym wymiarem sukcesu, oprócz ogromnego zadowolenia uczestników, był bardzo wysoki wskaźnik efektywności projektu. Wszyscy zgłoszeni zakończyli szkolenie z powodzeniem.
– Efekty „twarde” projektu nie przewidywały, iż uczestnicy od razu otworzą własne firmy. Projekt był tak skonstruowany, iż beneficjenci oprócz umiejętności praktycznych (kursy rękodzielnicze) nabywali wiedzę niezbędną do założenia własnej działalności gospodarczej. Mogą ją w przyszłości wykorzystać lub nie – tłumaczy Jarosław Nosal.

Realizacja projektu wygenerowała wartość dodaną dla samego realizatora. Dzięki realizacji projektu Powiatowy Urząd Pracy w Nysie rozszerzył odbiorców swych usług o rolników, ich domowników oraz osoby pracujące w rolnictwie, wzmocnił współpracę z instytucjami i organizacjami działającymi na terenach wiejskich powiatu nyskiego, a także zdobył kolejne cenne doświadczenie z zakresu zarządzania i wdrożenia projektu współfinansowanego ze środków europejskich, które wykorzysta w trakcie realizacji kolejnych przedsięwzięć tego typu. Dodatkowo projekt przyczynił się do upowszechnienia koncepcji społeczeństwa informacyjnego poprzez przeprowadzenie kampanii informacyjnej programu w Internecie. Duże nagłośnienie medialne projektu wyraźnie potwierdziło jego oryginalność oraz społeczną użyteczność.

– Najbliższe lata niosą nam bardzo wiele perspektyw związanych z funduszami unijnymi – mówi Jarosław Nosal. – Podmiotom, które starać się będą o środki z Unii Europejskiej radziłbym przede wszystkim konsultować się, pytać, spotykać z przedstawicielami tych podmiotów, które realizowały projekty o podobnej tematyce. Wymiana doświadczeń jest najlepszym gwarantem stworzenia dobrego wniosku i jego realizowania. Należy również uczestniczyć w szkoleniach, które również dobrze przygotowują do korzystania z funduszy unijnych.