Średniowieczny gród rycerski wspiera kulturę Byczyny

Korzenie Byczyny sięgają X wieku. Miejscowe mury obronne z XIV i XV wieku zachowane są prawie w całości. Gmina może się ponadto pochwalić basztą Piaskową z XVI wieku i ratuszem z przełomu XV i XVI stulecia, odrestaurowanym w stylu barokowo-klasycystycznym.

Jak twierdzi Przemysław Mączka, kierownik Referatu Współpracy Europejskiej, Promocji i Rozwoju w Urzędzie Miejskim w Byczynie, takie warunki skłaniają do działania – stworzenia czegoś, co zwróci uwagę na walory historyczne i turystyczne okolicy.

Założenia
W 2003 roku Gmina Byczyna i Opolskie Bractwo Rycerskie po raz pierwszy zorganizowały Jarmark Średniowieczny, który okazał się inspiracją do rozwinięcia działalności promocyjnej gminy w oparciu o ruch rycerski i bogatą historię tej okolicy. Powstał pomysł stworzenia epokowego grodu – miejsca spotkań bractwa oraz wizytówki Byczyny – jako głównej atrakcji turystycznej gminy.

Realizacja przedsięwzięcia była możliwa dzięki możliwości pozyskania na ten cel środków unijnych w ramach działalności transgranicznej z czeskim partnerem. Polsko-Czeskie Centrum Szkolenia Rycerstwa w Biskupicach nad Zalewem Biskupice-Brzózki powstało w wyniku współpracy czterech partnerów – prowadzącej projekt gminy Byczyna, czeskiej gminy Złote Hory oraz bractw rycerskich: Opolskiego Bractwa Rycerskiego i Grupy Szermierczej z Jesenika. Polscy i czescy rekonstruktorzy mieli doświadczenie we wspólnym przygotowywaniu pokazów podczas festynów, nie tylko w Byczynie.

Wniosek o dofinansowanie projektu na budowę grodu został złożony w 2005 roku.

Realizacja
Całkowita wartość projektu wyniosła 4,3 mln zł, z czego 2,771 mln zł pochodziło z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego. Obiekt wybudowano według projektu architektonicznego opolskiego Biura Projektów „Opolprojekt”.


Na początku września 2006 roku odbył się Międzynarodowy Festyn Rycerski, podczas którego uroczyście wbito pal pod budowę grodu. Tym samy oficjalnie rozpoczęto inwestycję. W drewnianym grodzie średniowiecznym, na powierzchni 649,5 m kw., powstała karczma, gospoda, stajnia, zbrojownia, kuźnia, pokoje gościnne i zaplecze socjalne. Obiekt jest samowystarczalny. Całkowita powierzchnia grodu zajmuje 1970 m kw.

– Tworząc gród, staraliśmy się, aby wygląd obiektu był jak najbardziej zgodny z realiami historycznymi. Nie chcieliśmy, aby rozwiązania techniczne wpłynęły na estetykę obiektu – opowiada Przemysław Mączka. – Betonowa posadzka ma fakturę kamienia. Całkowita kubatura drewna, użytego do budowy, to 1500 m sześć., konieczna jest więc jego odpowiednia impregnacja. Ośrodek był projektowany z myślą o możliwości prowadzenia całorocznej działalności. Zainstalowaliśmy tu pompę ciepła, która nagrzewa cały budynek od środka. Jest to jedno z pierwszych rozwiązań w województwie na tak dużą skalę.

Dzięki pompie ciepła obiekt jest ogrzewany za pomocą instalacji znajdującej się pod podłogą, dzięki czemu nie było potrzeby instalowania w budynku kaloryferów, które popsułyby „średniowieczny charakter”. Najmniej historycznym elementem są łazienki i toalety dla gości. Jak mówi Przemysław Mączka, w tej kwestii pierwszeństwo wobec odpowiedniej stylizacji miał komfort przebywania w ośrodku.
Estetyka grodu i zgodność ze średniowiecznymi warunkami życia były polem gorącej wymiany zdań między gminą, jako głównym beneficjentem, a przedstawicielami ruchu rycerskiego.

– Rekonstruktorom zależało na jak najbardziej wiernym odzwierciedleniu realiów, my jednak musieliśmy pamiętać o wymogach bezpieczeństwa i przeciwpożarowych. Na polu kontrastu średniowiecza ze współczesnością konieczne były pewne kompromisy. Ze względów bezpieczeństwa należało m.in. zainstalować w obiekcie piorunochrony – tłumaczy Mączka.

W realizacji inwestycji samorządowcy w dużej mierze opierali się na doświadczeniach czeskiego partnera, który miał już za sobą podobne przedsięwzięcie, przeprowadzone pod nazwą Złote Młyny.

Po zakończeniu projektu gmina oddała Polsko-Czeskie Centrum Szkolenia Rycerstwa pod zarząd byczyńskiemu Ośrodkowi Kultury, który opiekuje się obiektem wspólnie z bractwami rycerskimi. Na uroczyste otwarcie grodu przybyło ok. 10 tysięcy gości.

W ośrodku organizowane są zielone lekcje historii oraz warsztaty z epokowych rzemiosł – kowalstwa, płatnerstwa i mincerstwa oraz szkolenia z fechtunku, łucznictwa czy jazdy konnej i prezentacje strojów średniowiecznych. Gród jest miejscem inscenizacji bitew oraz festynów i jarmarków organizowanych wspólnie przez bractwa rycerskie z Polski i Czech.

Wnioski
Oferta Byczyny oparta na istnieniu drewnianego grodu średniowiecznego nie kończy się na rekonstrukcjach historycznych.
– Do tej pory bractwa mogły się pokazać przede wszystkim na festynach. Dzięki grodowi mają szersze pole do popisu. W maju i we wrześniu odbywają się większe imprezy – spotkania Czechów i Polaków – opowiada Przemysław Mączka. – W grodzie organizowane są zielone lekcje historii dla młodzieży i dla gości, którzy tam przyjeżdżają. Podczas takich spotkań prowadzone są warsztaty tkackie, szkolenia z fechtunku i łucznictwa. Chętnych jest bardzo dużo, rezerwacje należy robić znacznie wcześniej. Średnio raz w tygodniu do grodu przyjeżdża szkolny autokar wycieczkowy.

W działalność grodu angażuje się czeska Grupa Szermiercza z Jesenika. Dzięki istnieniu Złotych Młynów, w Gminie Złote Hory wspólne wydarzenia promocyjne są organizowane w dwóch miejscach. Realizacja tego typu imprez jest polem do wymiany doświadczeń między partnerami.

Centrum szkolenia rycerstwa jest miejscem wykorzystywanym do celów kulturalnych np. do organizacji koncertów, plenerowych sztuk teatralnych i prezentacji, wystaw muzealnych. Korzystają z niego wszystkie instytucje kulturalne gminy.

– Wciąż rodzą się nowe pomysły. Organizujemy Dni Polsko-Czeskie, Dni Żywej Historii i Europejskie Dni Dziedzictwa. Wspólnie z Czechami mamy zamiar przeprowadzić projekt lustrzany, w ramach którego zostanie rozbudowane podgrodzie – staną tam epokowe chałupy i warsztaty starego rzemiosła. Powstanie m.in. chata kowala – zapowiada Mączka. – Da nam to jeszcze większe możliwości doskonalenia oferty i promowania grodu.


Projekt: Polsko-Czeskie Centrum Szkolenia Rycerstwa – budowa średniowiecznego grodu drewnianego
Program: Inicjatywa Wspólnotowa INTERREG III A Czechy – Polska, Priorytet: 1. Dalszy rozwój i modernizacja infrastruktury dla zwiększenia konkurencyjności obszaru pogranicza, Działanie: Rozwój infrastruktury
okołobiznesowej i turystycznej
Wartość projektu: 4 322 182,76 zł
Wartość dofinansowania z EFRR: 2 771 116,56 zł
Czas realizacji: 2006-2007


Forum Samorządowe nr 3/40