Strategia musi uwzględniać rolę samorządów

Antoni P. Fogué y Moya
prezydent Prowincji Barcelona, radny miasta Santa Coloma

Urodził się w leżącym pod Barceloną mieście Santa Coloma de Gramenet w 1955 roku. Z wykształcenia jest biologiem. Wykłada na Uniwersytecie Medycyny i Fizykoterepii Gimbernat.
Od 1983 roku związany z samorządem. Od 1996 roku pracuje w urzędzie prowincjonalnym Barcelony, gdzie został prezydentem w kwietniu 2008 roku. Jest wiceprezydentem Europejskiej Federacji Samorządów Średniego Szczebla oraz prezydentem Hiszpańskiego Komitetu Urzędów Prowincjonalnych.


Andrzej Gniadkowski: Trwają prace nad przygotowaniem nowej strategii rozwoju UE. Czy przedstawciele samorządów powinni brać w tych pracach aktywny udział?
Antoni Fogué: Wyłonieni w demokratyczny sposób politycy posiadają legitymację i obowiązek obrony interesów obywateli, zgodnie z celem, dla którego zostali wybrani. W świecie znajdującym się pod coraz większym wpływem decyzji podejmowanych globalnie, nie możemy zapomnieć o aspekcie lokalnym konkretnych działań.

Traktat Lizboński wszedł w życie 1 grudnia 2009 r. Wprowadza on Zasadę Lokalnej Autonomii, która uznaje polityczne i instytucjonalne struktury państw członkowskich, łącznie z przestrzeganiem zasad lokalnej i regionalnej autonomii.

Co więcej, Traktat uwzględnia nową definicję zasady subsydiarności, która bierze pod uwagę wymiar regionalny i lokalny.
Istnieje więc prawna podstawa udziału samorządów w rozwoju Unii Europejskiej.

Jednym ze sposobów wpływania krajowych i regionalnych parlamentów na decyzje Komisji Europejskiej jest system Wczesnego Ostrzegania, który umożliwia polityczną kontrolę zasady subsydiarności. System ten wprowadza nową rolę samorządów, które mogą kształtować i domagać się wpływu na zakres swoich możliwości w odniesieniu do instytucji UE.

AG: Strategia Lizbońska poniosła zdecydowaną porażkę. Co trzeba zmienić, żeby nowa strategia była skuteczniejsza?
AF: Strategia Lizbońska spotyka się z wieloma opiniami krytycznymi ze względu na jej przesadnie ambitne i nieosiągalne cele, niejasne systemy podejmowania decyzji i ich realizację.

Jak widać, aby osiągnąć sukces, każda strategia musi wziąć pod uwagę jedną kwestię – zaangażowanie samorządów, gdyż to one są najbliższe instytucjom obywatelskim.

Jednak opinie dotyczące Strategii są zróżnicowane i nie można powiedzieć, że poniosła ona całkowitą porażkę. Sam fakt dyskusji na jej temat pomógł zwrócić uwagę na wiele kwestii istotnych z punktu widzenia lokalnego, zwłaszcza z dziedziny spójności społecznej i terytorialnej.

Choć w tej dyskusji uwydatnia się potrzebę skoordynowanych działań poszczególnych państw i wspólnej strategii europejskiej, to – z drugiej strony – okazuje się, że nie można ignorować lokalnych i regionalnych instytucji, gdyż to one są bliższe obywatelom. Bez nich powstałaby polityczna strategia pozbawiona siły oddziaływania.

Oddanie w ręce samorządów właściwych narzędzi i środków do wprowadzania lokalnych inicjatyw publicznych, jest niezbędnym krokiem w celu odegrania przez obywateli ich prawowitej roli.

A obywatele, podobnie jak klasa polityczna, uczestniczą w budowie Europy. Z tego powodu musimy oddać im głos, wysłuchać ich, zebrać ich potrzeby i żądania oraz urzeczywistnić politykę publiczną.

To ludzie tworzą państwa i Europę. Polityka, która minimalizuje prawdziwy udział obywateli jest skazana na porażkę, ponieważ z punktu widzenia wyborców nie wyraża „ich idei lub celów”.

AG: Jaka powinna być rola samorządów lokalnych w tym dokumencie?
AF: Samorządy są niezbędne do wyrażenia potrzeb Europy i zapewnienia jej spójności społecznej i terytorialnej.

W nieustannie zmieniającym się globalnym świecie, który stoi w obliczu wyzwań takich jak globalizacja ekonomii, ewolucja demograficzna, zmiany klimatyczne, źródła energii, Europa potrzebuje modernizacji. Działania wobec nowych wyzwań wymagają nowych form współpracy. Tylko zbiorowy wysiłek – na wszystkich szczeblach europejskich władz, w tym samorządu – wykona to zadanie i odpowie na troski obywateli.

AG: Czy na zakończenie Europejskiego Szczytu Samorządów Lokalnych możemy się spodziewać jakiegoś wspólnego stanowiska w tej sprawie?
AF: Zadaniem Europejskiego Szczytu Samorządów Lokalnych jest stać się punktem odniesienia dla refleksji i debaty wobec roli samorządów w obecnej i przyszłej polityce europejskiej, także na poziomie globalnym. W tym celu propozycje zgłoszone dotąd przez samorządy zostaną zebrane w dokumencie „Agenda Barcelona”. Konkluzje i propozycje tam umieszczone będą dotyczyć spójności terytorialnej, konkurencyjności i społecznej odpowiedzialności, spójności społecznej, strategii „UE 2012” i spójności gospodarczej, sprawowania władzy w miastach, regionach i całej Europie, a także solidarności i współpracy terytorialnej (na szczeblu europejskim i globalnym).
Powstałe wyniki otrzymają zarówno europejskie instytucje, jak i państwa rotacyjnie pełniące prezydencję UE.

Celem „Agenda Barcelona” jest pełnienie roli przewodnika dla europejskich samorządów.

AG: Jakie będą inne tematy poruszane podczas szczytu w Barcelonie?
AF: Europejski Szczyt Samorządów Lokalnych dyskutować będzie nad nową europejską agendą, wpływem obecnego kryzysu gospodarczego i finansowego, polityką energetyczną, wydatkami publicznymi. Specjalną uwagę poświęci również takim tematom, jak korekta europejskiej strategii na rzecz rozwoju i zatrudnienia, polityce imigracyjnej, zmianom demograficznym ze szczególnym uwzględnieniem starzenia się społeczeństwa, walce z ubóstwem i wykluczeniem społecznym (tym bardziej, że obchodzimy rok walki z tymi zjawiskami).

W tych dziedzinach musimy dysponować innowacyjnymi środkami, które będą odnosić się do globalnego kryzysu finansowego i ekonomicznego, a także utrzymywać standardy życia Europejczyków.
Kolejny temat dotyczyć będzie możliwości związanych ze zmianami klimatycznymi i rekomendowanych działań z perspektywy lokalnych władz.
Szczyt zajmie się fundamentalnymi kwestiami, które tworzą podstawy społecznej i terytorialnej spójności. Zasady te zbudowały ideę Europy i wyznaczały obowiązujący model i jakość życia.

AG: W Polsce trwa debata nad gospodarką odpadami. Czy mógłby Pan opowiedzieć, jakie są prerogatywy samorządu hiszpańskiego w tej dziedzinie i czy można powiedzieć, że ten system spełnia swoją rolę?
AF: Państwowe regulacje dotyczące gospodarki odpadami ustanawiają obowiązek selektywnej zbiórki w celu ograniczenia do minimum niewykorzystywanych odpadów. Jest to niewątpliwie klucz do ekologicznej gospodarki odpadami, zmniejszenia wpływu na środowisko i równoczesnej redukcji emisji gazów, które wywołują zmiany klimatyczne.

AG: Czy samorządy są właścicielami odpadów komunalnych? Czy istnieje podatek/opłata na ich zagospodarowanie?
AF: Samorządy lokalne posiadają własny system podatkowy związany z systemem odpadów, zarówno ich zbiórki, jak i przetwarzania. Musimy podkreślić niezbędność wysiłków mających na celu wprowadzenie systemu opłat, który zachęcałby do recyklingu i zniechęcał do najbardziej szkodliwych działań w dziedzinie gospodarki odpadami – magazynowania i spalania, któremu zawsze powinno towarzyszyć odzyskanie części zużytej energii.


Forum Samorządowe nr 2/39