Historia wojenna siłą napędową żagańskiej turystyki

Historia Wielkiej Ucieczki z obozu Stalag Luft 3 w Żaganiu jest tematem nie tylko rekonstrukcji historycznych, stała się również inspiracją dla wielu ekranizacji. Obóz był jednym z najlepiej strzeżonych niemieckich obozów w czasie II wojny światowej. W marcu 1944 roku uciekło z niego 80 jeńców wojsk alianckich, z których 50 Hitlerowcy złapali i rozstrzelali. Do Holandii i Szwecji udało się przedostać tylko trzem więźniom. Najważniejszą rolę w upamiętnianiu ucieczki sprzed 60 lat odgrywa Muzeum Obozów Jenieckich w Żaganiu znajdujące się na terenie dawnego obozu, z którego więźniowie uciekali tunelem.



Zarząd muzeum, wspólnie z władzami miasta wykorzystuje lokalną historię do promocji tego miejsca. Mikroprojekt, w ramach którego oznakowano ścieżkę turystyczną na terenach obozów jenieckich był jednym z przedsięwzięć, które przyczyniały się do wyróżnienia miasta w konkursie Polska Pięknieje – 7 Cudów Unijnych Funduszy. Żagań został doceniony za efektywne wykorzystanie dotacji unijnych na rozbudowę oferty turystycznej miasta.

Założenia
W latach 2002-2006 na terenie poobozowym wykonano prace porządkowe, w wyniku których odkryte zostały pozostałości infrastruktury poobozowej. Zabytek należało uzupełnić oznaczeniami dla turystów. Postawienie tablic informacyjnych było działaniem, które spełniało warunki przyznania dotacji unijnej z Funduszu Mikroprojektów, przeznaczonego na dofinansowanie niedużych i niezbyt kosztownych przedsięwzięć.

Projekt realizowany przez muzeum był uzupełnieniem bardziej rozbudowanego działania magistratu, w ramach którego w mieście powstały ścieżki rowerowe.

– Projekt zaplanowano w ten sposób, aby turysta, po dotarciu na teren muzeum, mógł pozostawić rower w bezpiecznym miejscu i pieszo pokonać ścieżkę „obozową”. Teren obozu został oznaczony na trasie ścieżki rowerowej jako atrakcja turystyczna oraz jako miejsce postoju i odpoczynku – tłumaczy Jacek Jakubiak, dyrektor Muzeum Obozów Jenieckich w Żaganiu.

Podczas realizacji projektu uwzględniono również możliwość rozwinięcia partnerstwa z Muzeum Łużyckim w Bloischdorf. Jacek Jakubiak przyznaje, że oznakowanie ścieżki turystycznej pozwoliło na utrzymanie i zacieśnienie kontaktów z niemieckim partnerem.

Realizacja
W ramach projektu na terenie byłych obozów jenieckich stanęło 30 tablic informacyjnych różnej wielkości. Na trasie ścieżki turystycznej zorganizowano miejsca do odpoczynku.

–  Wszystkie opisy występują w czterech językach co ułatwia obcojęzycznym gościom dostęp do wszystkich informacji. Ponadto wykonano 2 tablice z planem miasta i opisem zabytków oraz 2 tablice z informacjami ogólnymi o Muzeum w 10 językach – opowiada dyrektor muzeum.

W budynku zainstalowany został kiosk multimedialny zawierający prezentację ścieżki turystycznej z możliwością odbycia wirtualnego spaceru po terenach poobozowych i innych interesujących miejscach w Żaganiu. W materiale znajdują się również informacje o wspomnianym Muzeum w Bloischdorf i innych atrakcjach turystycznych Euroregionu. Kiosk multimedialny umożliwia także dostęp do internetu.
Całkowity koszt realizacji projektu wyniósł 43 874,94 zł. 75 proc. tej kwoty zostało pokryte z dotacji unijnej w ramach Funduszu Mikroprojektów. 



Przedsięwzięcie uwieńczono uroczystym otwarciem ścieżki turystycznej. Uczestnicy spotkania wspólnie przeszli trasę oznakowanej ścieżki. Tego dnia w muzeum odbyła się również prezentacja dotycząca obejrzanych obiektów oraz projekcja filmu dokumentalnego, a także otwarcie wystawy na temat życia kulturalnego w obozie.

Wnioski
Zamontowane tablice oraz kiosk multimedialny pełnią przede wszystkim funkcję informacyjną w bardzo szerokim zakresie – zawarte na nich wiadomości kierowane są do turystów wielu narodowości. Nie bez znaczenia pozostaje jednak również wymiar estetyczny projektu, dzięki któremu uatrakcyjniona została infrastruktura na terenie byłych obozów jenieckich. Wzbogacenie oferty muzeum o nowinkę technologiczną, jaką jest kiosk multimedialny, również sprawiło, że obiekt jest odwiedzany przez turystów i miejscowych dużo chętniej niż wcześniej.

– Zainteresowanie ofertą muzeum znacznie wzrosło i miało pozytywny wpływ na promocję naszej instytucji – potwierdza Jacek Jakubiak. – Przed rozpoczęciem projektu muzeum odwiedzało około 10 tys. turystów, w tym około 2 tys. gości z zagranicy, także z Niemiec. Po realizacji projektu liczba zwiedzających znacznie wzrosła, wynosi w roku bieżącym około 14 tys. gości. Nastąpił znaczny wzrost turystów z zagranicy do około 5 tys. rocznie.

Przedsięwzięcie pozytywnie wpłynęło również na ożywienie kontaktów z partnerem niemieckim. Muzeum Obozów Jenieckich planuje podejmowanie dalszych działań służących rozwojowi turystyki przygranicznej we współpracy z Muzeum w Bloischdorf. Dostrzeżone zostały korzyści płynące z wymiany doświadczeń również z miastami partnerskimi Żagania: Netphen, Tetlow i Ortrand.

– Żagań i nasze muzeum współpracuje z wieloma podmiotami zagranicznymi w celu promocji Wielkiej Ucieczki – mówi burmistrz Żagania Sławomir Kowal. – Najściślej współpracujemy ze stroną brytyjską. Naszymi partnerami są Royal Air Force, Stowarzyszenie Byłych Jeńców Wojennych oraz Imperial War Museum.

Ważną rolę w promocji obiektu odegrało wspomniane już wyróżnienie dla miasta Żagań w konkursie Polska Pięknieje – 7 Cudów Unijnych Funduszy. Zdaniem Jacka Jakubiaka, wyróżnienie jest samo w sobie dużym zabiegiem promocyjnym i marketingowym. Z pewnością przyczyniło się do wzrostu zainteresowania muzeum i miastem wśród turystów. Sukces w konkursie przyczynił się do zwiększenia ilość wycieczek szkolnych z regionu i okolic – województwa lubuskiego i dolnośląskiego.

– W roku 2008 muzeum oddało do użytku replikę „baraku 104” o powierzchni 375 mkw., który powstał dzięki pomocy organizacji byłych jeńców w Wielkiej Brytanii i żołnierzy RAF – mówi Jacek Jakubiak.

Ponadto muzeum jest współorganizatorem corocznych obchodów rocznic Wielkiej Ucieczki z udziałem grup rekonstrukcyjnych. Inscenizacje historyczne nie tylko upamiętniają wydarzenia sprzed 60 lat, ale również mają duże znaczenie promocyjne dla miasta i muzeum. W 2009 roku zorganizowaną z dużym rozmachem inscenizację z okazji 65. rocznicy obejrzało około 3 tys. osób.