ILUMINACJE ŚWIĄTECZNE Iluminacje ważniejsze niż kryzys

Iluminacja świąteczna na Krakowskim Przedmieściu w Warszawie

Będzie skromniej, to już wiadomo. Mimo koniecznych oszczędności miasta nie chcą rezygnować ze świątecznego dekorowania placów, budynków i ulic, a tu nic nie sprawdza się lepiej, niż przykuwająca wzrok iluminacja. Nic nie stworzy bowiem tak wyjątkowego nastroju i nie zintegruje mieszkańców skuteczniej od blasku kolorowych świateł, który zachęci ich do przyjścia i wspólnego świętowania. 

Nowa świecka tradycja
Przystrajanie miast od lat wpisane jest w przygotowania do uroczystej celebracji Świąt Bożego Narodzenia, jednakże dopiero ostatnio zaczęto wykorzystywać w nim na tak dużą skalę oświetlenie. Miasta dostrzegły, że dekoracja nie może ograniczać się jedynie do choinek, stroików i łańcucha lampek przewieszonego nad jezdnią, gdyż to nie wystarcza, żeby zachęcić ludzi do wyjścia z domów po zmroku, który w zimie zapada wyjątkowo szybko. Coraz częściej decydują się więc na inwestycje w kosztowną, ale znacznie bardziej efektywną formę dekorowania przestrzeni publicznej, jaką są iluminacje.

– Iluminacje świąteczne stały się bardzo modne – mówi Alicja Peczyńska, ekspert ds. oświetlenia w Polskim Związku Producentów i Pracodawców Przemysłu Oświetleniowego. – Widać to zarówno w małych miejscowościach, jak i dużych metropoliach. Wrocław miał np. w zeszłym roku aż 52 km ulic oświetlonych. Głośno było też o pięknej iluminacji stołecznego Krakowskiego Przedmieścia, czy fabryki Wedla na warszawskiej Pradze. Ludzie przychodzili specjalnie po to, żeby te iluminacje oglądać i na własne oczy przekonać się, czy rzeczywiście są warte uwagi. Podobnie jest w mniejszych ośrodkach, gdzie oświetlenie tworzy tło dla miejskiej kolędy. Społeczność gromadzi się na placu, wszyscy wspólnie śpiewają, towarzyszą temu różne atrakcje, wystąpienia władz, życzenia. W obu przypadkach iluminacja stanowi element integrujący społeczeństwo, zachętę do przyjścia i wspólnego świętowania – dodaje.
Obserwacje Alicji Peczyńskiej, która od lat zasiada w kapitule konkursu „Na Najlepiej Oświetloną Gminę i Miasto”, potwierdzają doświadczenia praktyków. Oni także przyznają, że oświetleniowy trend staje się pomału tradycją i trudno byłoby z niego zrezygnować.

– Wrocław traktuje nie tylko świąteczną iluminację, ale też cały projekt dotyczący iluminowania zabytkowych obiektów, wrocławskich mostów jako rzecz dla miasta istotną, wrośniętą już w pewną tradycję – przekonuje Katarzyna Kasprzak z Departamentu Infastruktury i Gospodarki UM Wrocławia. – W zeszłym roku przeznaczyliśmy na ten cel prawie 1,8 mln zł. W tym roku w związku z „zaciskaniem pasa” planujemy wydać 1,3 mln zł. Decyzją władz miasta – tradycyjnie, jak co rok, choć nieco skromniej, iluminacja świąteczna rozświetli jednak wrocławskie ulice.

Podobne głosy płyną z dziesięciokrotnie mniejszej Świdnicy, która przez ostatnie dwa lata na zakup dekoracji świątecznych wydała łącznie 95,5 tys. zł i dodatkowo 47 tys. zł na ich wypożyczenie.
– Miasto od 10 lat jest dekorowane na czas Bożego Narodzenia, a w ostatnich latach iluminacje stanowią scenografię dla „Świdnickiej Kolędy” – wspólnego miejskiego świętowania – mówi Maria Kasprowicz-Gładysz, dyrektor Departamentu Infrastruktury Miasta z Urzędu Miejskiego w Świdnicy. – Dekorowane jest głównie centrum miasta, gdzie odbywają się okolicznościowe imprezy. Dla przykładu – dwa lata temu kilkunastometrową świecącą gwiazdę betlejemską umieściliśmy na wieży katedry świdnickiej. W tym roku ze względu na trudną sytuację budżetową nie zakupimy nowych dekoracji. Jednocześnie głosy mieszkańców potwierdzają nasze przekonanie, że ozdobienie miasta w okresie Świąt Bożego Narodzenia podkreśla wyjątkowość tego czasu. Do dekoracji miasta użyjemy więc tych elementów, które posiadamy. Planujemy również wypożyczenie ozdób za kwotę ok. 20 tys. zł – dodaje.

Od pomysłu do realizacji
Tak jak różni się skala wydatków przeznaczanych na świąteczne iluminacje, tak różnie – w zależności od wielkości miasta – wygląda proces ich przygotowania.
– Wrocław ogłasza przetarg na projekt świątecznego oświetlenia, później projekty oceniane są przez komisję, w skład której wchodzą m.in. miejski konserwator zabytków, plastyk miejski, ale też inżynierowie z Zarządu Dróg i Utrzymania Miasta oraz Urzędu Miasta. Oceniane jest zatem wszystko – pomysł, estetyka i koszty oczywiście – wyjaśnia Katarzyna Kasprzak.


Dekoracja świąteczna Urzędu Miasta w Opolu

Świdnica dla odmiany stawia na własną inwencję.
– Sami projektujemy dekorację, a następnie szukamy firm, które mogą zrealizować te pomysły. Kierujemy się przede wszystkim względami estetycznymi – chcemy, by miasto wyglądało odświętnie – mówi Maria Kasprowicz-Gładysz. – Oczywiście nie bez znaczenia dla realności naszych planów są koszty – tu stawiamy na oszczędność energii. Trzeba pamiętać, że aby oszczędzić na energii, najpierw trzeba zainwestować w odpowiednie materiały oświetleniowe – dodaje.

Wariant pośredni prezentuje Nowy Sącz.
– Miasto w części tworzy, a w części prosi wykonawców o przedstawienie projektów. Mniejsze dekoracje wybieramy z prezentowanych ofert – mówi Zbigniew Gorgosz, zajmujący samodzielne stanowisko ds. zarządzania energią w Urzędzie Miasta Nowego Sącza. – Nie mamy oddzielnej pozycji w budżecie zarezerwowanej na świąteczne iluminacje. Realizujemy je z oszczędności pozyskanych na oświetleniu ulicznym. Zwykle po odjęciu kosztów modernizacji i napraw zostaje ok. 80-100 tys. zł, które możemy wydać na zakup dekoracji, choć w tym roku będą to znacznie mniejsze środki. W zeszłym roku na oświetlenie samej fontanny wydaliśmy ok. 40 tys. zł, ale efekt był spektakularny. Nasze miasto zostało dostrzeżone i nagrodzone tytułem „Najlepiej Oświetlonej Gminy i Miasta 2008” w kategorii miast powyżej 70 tys. mieszkańców.

Zbigniew Gorgosz nie potrafi podać dokładnej kwoty, jaką miasto przeznaczy na świąteczne iluminacje, gdyż cały czas trwa poszukiwanie wykonawców i wybór ofert. Chętnie mówi natomiast o planach przystrojenia miasta i konkretnych projektach, które już w grudniu będą mogli podziwiać mieszkańcy i goście odwiedzający Nowy Sącz.

– W tym roku dekorujemy rynek, podobnie jak w zeszłym, elementami „snow fall” w kolorze niebieskim i zimno-białym, przy czym zwiększamy ilość zimno-białego. Ubieramy także drzewko w zmieniającą barwy dekorację, dzięki której zyskało ono nawet swoją nazwę – „cztery pory roku” – wymienia Zbigniew Gorgosz.

Miasto znalazło także ciekawy sposób, żeby świąteczne ozdoby nie opatrzyły się mieszkańcom, bez konieczności corocznej wymiany całej dekoracji. Dokonuje zakupu tylko części nowych elementów, które umieszcza w obrębie rynku, a te wykorzystane w poprzednich latach, przenosi w inne rejony miasta. Dzięki temu oświetlony obszar z roku na rok obejmuje coraz większą przestrzeń poza ścisłym centrum, a mieszkańcy mogą podziwiać iluminacje w coraz to nowszych aranżacjach.

– Nie decydujemy się na wypożyczanie dekoracji, gdyż to generuje zbyt duże koszty. Z naszego punktu widzenia bardziej opłaca się kupić ozdoby, które potem możemy powtórnie wykorzystać, niż wydać ponad 30 tys. zł na oświetlenie, które powisi dwa miesiące, a potem zostanie zdjęte i zabrane przez usługodawcę – wyjaśnia Zbigniew Gorgosz.

Lepiej nie znaczy drożej
Przedstawiciele miast zgodnie przyznają, że argument ekonomiczny stanowi główną przeszkodę w realizacji ich planów. Oferta firm branży oświetleniowej jest tak bogata, że przy odpowiednich środkach jedynym ograniczeniem pozostaje wyobraźnia zleceniodawców. Fundusze są jednak w tym roku na tyle okrojone, że świadomość wydatków poniesionych na energię, niejednokrotnie paraliżuje włodarzy.
Pewnym rozwiązaniem jest inwestycja w nowoczesną technologię (diody LED), która pozwala na ponad pięciokrotne obniżenie zużycia energii, a co za tym idzie znaczne zmniejszenie kosztów eksploatacji. Produkty wykonane w technice LED cechuje ponadto większa trwałość świecenia – średnio nawet do 50 000 godzin (10-12 lat) i niezawodność. Dekoracje stworzone przy wykorzystaniu tej technologii zapewniają także uzyskanie silnego, wyrazistego światła diod o wskaźniku oddania barw wynoszącym prawie 90 proc. Producenci po stronie ich zalet wymieniają również: brak emisji szkodliwego promieniowania UV i ciepła (nie nagrzewają się), brak efektu stroboskopowego, bezgłośną pracę, odporność na wstrząsy oraz łatwość regulacji natężenia światła.


Rondo Kaponiera w Poznaniu

Problem w tym, że elementy wykonane w tej technice na ogół są droższe, co także skutecznie zniechęca do ich zakupu. Zdaniem przedstawicieli firm to jednak błędne założenie.
– W większości przypadków estetyka wzorów nie ma niestety decydującego wpływu na wynik konkursów ogłaszanych przez urzędy. Najczęściej jedynym kryterium wyboru jest cena, co nie zawsze przekłada się ostatecznie na najlepszy wybór spośród licznych propozycji – mówi Marek Rzempiel, dyrektor ds. Handlu z CR-Gama. – Technika LED powszechnie jest nadal uważana za stosunkowo drogą i to przeświadczenie często wstrzymuje urzędy przed jej stosowaniem. Tymczasem polityka handlowa niektórych firm w bieżącym sezonie przeczy tej tezie. Zarówno dekoracje wykonane w technice LED, jak i żarówkowe mają tę samą cenę katalogową. Spowodowało to istotne obniżenie cen dekoracji LED – dodaje.

Producenci oświetlenia niejednokrotnie promują nowoczesne, energooszczędne technologie, oferując różnego rodzaju upusty i rabaty, żeby zachęcić klientów do wyboru proekologicznych rozwiązań. W świetle założeń Pakietu Klimatyczno-Energetycznego („3x20”) warto te propozycje rozważyć, gdyż czasu do realizacji jego postulatów pozostało wbrew pozorom nie tak wiele.


ZDANIEM eksperta

mgr inż. Alicja Peczyńska
ekspert ds. oświetlenia w Polskim Związku Producentów
i Pracodawców Przemysłu Oświetleniowego
Wartość iluminacji świątecznych możemy omawiać jedynie w kategoriach estetycznych. Nie mają one bowiem żadnych innych zadań poza generowaniem nastroju i integracją społeczeństwa. Nie pełnią funkcji informacyjnych, nie podnoszą też w znaczącym stopniu bezpieczeństwa. Mają natomiast wpływ na podniesienie atrakcyjności miejsca, w którym zostały zastosowane, co ma znaczenie m.in. dla ruchu
turystycznego. Ludzie jeżdżą czasem tylko po to, żeby zobaczyć iluminację, o której słyszeli,
że jest niezwykła, olśniewająca, jak ma to miejsce np. w przypadku „śpiewających fontann”,
stanowiących spektakl łączący grę światła, muzyki, barwy i wody. Podobnie iluminacje świąteczne sprawiają, że miasto ożywa w nocy. Ludzie wychodzą, spacerują w ich otoczeniu, komentują, podziwiają, potem wstąpią do kawiarni, spędzą miły wieczór. To swego rodzaju prezent dla mieszkańców od miasta.


WAŻNE | Wyznaczniki dobrze zrealizowanej iluminacji świątecznej

1. Otoczenie świetlne, złożone ze światła, barwy i elementów dekoracyjnych, powinno zostać
wytworzone w wyodrębnionej, odpowiednio rozległej przestrzeni.

2. Aby jego oddziaływanie było pożądane, powinno zawierać akcenty świąteczne związane
z tradycją oraz przesłanie integrujące mieszkańców, nawiązujące do określonych sytuacji
emocjonalnych (np. różnych uroczystości, w tym także lokalnych).

3. O jakości otoczenia świetlnego świadczy:

• stopień współgrania światła i barwy,
• stopień w jakim występuje efekt olśnienia,
• rodzaj wytworzonego nastroju,
• wybór głównych obiektów, które współtworzą otoczenie.

4. Istotne jest ogólne wrażenie wywołane zetknięciem z otoczeniem świetlnym (zarówno wstępne, jaki i po pewnym pobycie w strefie) oraz spójność koncepcji (czy wszystkie elementy ją jednakowo dobre, czy któreś szczególnie się wyróżniają lub przeszkadzają).