Pofabryczna Łódź staje się centrum kultury

Fabryka Ludwika Geyera w Łodzi

Charakterystyczną cechą łódzkiej przestrzeni są kompleksy budynków pofabrycznych, pochodzących z XIX wieku. Jednym z istotniejszych obiektów architektonicznych miasta jest zespół budynków fabrycznych Ludwika Geyera, który w latach 60. XX wieku został zaadaptowany na potrzeby kulturalne. Było to wówczas pierwsze w Polsce przedsięwzięcie, w ramach którego dokonano rewitalizacji poprzemysłowego obiektu przekształcając go w placówkę kulturalną. Powstało wówczas Centralne Muzeum Włókiennictwa. Kontynuacją przedsięwzięcia sprzed ponad 40 lat był zrealizowany projekt, w ramach którego modernizowane były poszczególne obiekty kompleksu fabrycznego Geyera. 

Założenia
Projekt „Kultura i tradycja włókienniczej Łodzi – modernizacja i zagospodarowanie kompleksu fabrycznego Geyera” został zainicjowany z myślą o ocaleniu od ruiny XIX-wiecznych zabytków będących wizytówką miasta. Realizacja przedsięwzięcia pośrednio miała również znaczenie gospodarcze dla miasta. Modernizacja kompleksu pofabrycznego Ludwika Geyera w założeniach beneficjentów miała przyczynić się do wzbogacenia oferty kulturalnej i turystycznej Łodzi.

Zgodnie z planem, projekt miał zapewnić miastu 1,3 ha zrewitalizowanej powierzchni zabytkowej zespołu pofabrycznego i parkowego, z czego ponad 6,5 tys. m kw. powierzchni miało być przeznaczonych na działalność kulturalną. Tym samym miasto przewidywało powstanie nowych miejsc pracy w sektorze kultury i turystyki. Nadrzędnym celem przedsięwzięcia było jednak zmodernizowanie siedmiu drewnianych budynków charakterystycznych dla zabudowy fabrycznej Łodzi z przełomu XIX i XX wieku.

– Myślą przewodnią projektu było doprowadzenie kompleksu pofabrycznego Geyera do jego dawnej świetności poprzez prace renowacyjne i adaptacyjne zabytkowych obiektów (dziś Centralnego Muzeum Włókiennictwa) – mówi Włodzimierz Tomaszewski, wiceprezydent Łodzi.

Realizacja
W ramach projektu miasto zmodernizowało i zagospodarowało obiekty o łącznej powierzchni ok. 26 tys. m sześc., zrewitalizowało zespoły obiektów zabytkowych na obszarze ok. 1,3 ha i odnowiło obiekty infrastruktury kulturalnej o powierzchni ponad 6,5 tys. m kw. Na działalność kulturalno-turystyczną zagospodarowane zostały 2 ha gruntu.

Na przedsięwzięcie złożyło się 5 spójnych działań: przebudowa i adaptacja budynku D dawnej fabryki Geyera na potrzeby Centralnego Muzeum Włókienniczego, uporządkowanie dziedzińca wewnętrznego i „placu żeliwnego”, renowacja elewacji budynków A i C wraz z wymianą stolarki okiennej,  przebudowa i adaptacja budynku zabytkowej łaźni robotniczej na potrzeby muzeum. Ważnym elementem projektu było stworzenie Skansenu Miejskiej Architektury Drewnianej. W skansenie umieszczono 7 budynków z przełomu XIX i XX w. – 3 domy robotniczo-rzemieślnicze, dom mieszkalny z przedmieść Łodzi, dom tkacza ze Zgierza, dom letniskowy z Łodzi i drewniany kościół z Nowosolnej.

– Na terenie skansenu odtworzono układ typowej ulicy łódzkiej z przełomu XIX i XX w. z robotniczymi, drewnianymi domami włókienników oraz domami przedmieścia. Ponadto wyposażenie terenu nawiązuje do charakteru tego typu elementów występujących na ulicach miasta w XIX stuleciu (pompy, latarnie) – opowiada Włodzimierz Tomaszewski.

Miasto otrzymało z funduszy unijnych dotację w wysokości 15 349 038,96 zł. Całkowita kwota ujęta w projekcie wynosiła 29 586 139,97 zł, jednak jego rzeczywista wartość równa była 32 056 693,65 zł. Ponad połowę tej kwoty – 16 707 654,69 zł stanowił wkład budżetu miasta. Dodatkowe koszty poniesione przez samorząd związane były z koniecznością przeprowadzenia nieprzewidzianych w projekcie robót budowlanych, instalacyjnych i elektrycznych.

Wnioski
Działania realizowane wewnątrz Centralnego Muzeum Włókiennictwa w największym stopniu dotyczył budynku D. W czasie przeprowadzania prac remontowych pozostałe obiekty muzeum były otwarte dla odwiedzających. Placówka przeprowadziła oszacowania dotyczące zainteresowania mieszkańców i turystów obiektami. We wrześniu 2008 roku, w pierwszym miesiącu działalności muzeum i skansenu, obydwa obiekty odwiedziło 3739 osób. W całym IV kwartale 2008 roku muzeum i skansen odwiedziło 14 250 osób, sam skansen zwiedziło w tym kwartale 7249 osób. Dla porównania przez pierwsze 3 kwartały 2008 roku obiekty cieszyły się zainteresowaniem 17 tys. osób.

– W powstałych wnętrzach odbywają się nowe imprezy kulturalne, m.in. „Targi Mody” czy XI Międzynarodowy Festiwal Komiksu. Skansen i CMW poza promocją miasta zaspokaja potrzeby edukacyjne i kulturalne gości z kraju i zagranicy – mówi wiceprezydent.

Świadomy potencjału, jaki drzemie w skansenie i muzeum, zarząd nie spoczywa na laurach. Obydwa obiekty znalazły się w ofercie Nocy Muzeów, podczas której ostatnio święciły triumfy przyciągając zwiedzających różnorodnymi atrakcjami na wiele godzin.

– W skansenie trwają prace adaptacyjne w drewnianych domach. Pojawią się w nich rzemieślnicy wykonujący na oczach widzów kurdbany, witraże, sizalowe lalki i rzeźby – opowiada Marcin Oko, wicedyrektor Centralnego Muzeum Włókiennictwa. –  W skansenie znajdzie się już w tym roku zabytkowy drewniany przystanek tramwajowy. Kolejnym zadaniem, które będzie realizowane z pomocą, mamy taką nadzieję, środków unijnych, będzie rewitalizacja Starej Kotłowni, w której, obok m.in. zabytkowej maszyny parowej, znajdzie miejsce muzeum interaktywne.