Tadeusz Markowski: Miejsce ginących zawodów jest dzisiaj skansenie

Samorządy mogą, a nawet powinny interweniować w kwestii planowania przestrzennego terenów śródmiejskich. W wielu dużych miastach centrum jest zdominowane przez liczne banki i drogie restauracje. Pojawienie się wysokiej klasy punktów usługowych w centrum podwyższa czynsz w sąsiedztwie. Banki dzierżawiące lokale po wysokiej cenie zatrudniają odpowiednią obsługę i sprowadzają wymagającą klientelę. Do jej obsługi w okolicy powstają liczne drogie restauracje, których właściciele również mogą pozwolić sobie na opłatę wysokiego czynszu w tym miejscu. Takie są prawa rynku. Ze względu na koszty życia w mieście mieszkańcy zaczynają wyprowadzać się na jego obrzeża.

Pomysł, aby stworzyć w śródmieściu warunki do rozwoju rzemieślniczych punktów usługowych nie jest właściwą odpowiedzią na opisaną powyżej sytuację. W dzisiejszych czasach nowoczesne technologie i innowacyjne maszyny wypierają usługi oferowane przez krawców, szewców czy kuśnierzy. Tego rodzaju punkty usługowe świetnie prosperują w centrach handlowych, gdzie pracownicy sieciowych punktów usługowych wyposażeni są w odpowiednio nowoczesne narzędzia. Nie sądzę, aby pracujący w tradycyjny sposób szewc mógł z usługodawcami sieciowymi w jakikolwiek sposób konkurować.

Nawet jeśli mieszkańcy zgłaszają zapotrzebowanie na warsztaty rzemieślnicze w swojej okolicy, nie należy tym sugestiom od razu ulegać. Istnieje duże prawdopodobieństwo, że tego rodzaju propozycje wychodzą od niewielkiej grupy społecznej złożonej z osób, które z nostalgii za dawnymi czasami starają się przywrócić pewne przeżytki. Fakt, że starsze osoby mają w domu buty, które można oddać do szewca lub pończochy do zacerowania czy też szukają okazji do pogawędki z lokalną krawcową, nie stanowi jeszcze o konieczności stworzenia takich warsztatów, które jako niskodochodowe ktoś będzie musiał utrzymać. Mam na myśli oczywiście mieszkańców, którzy płacą również na takie cele podatki.

Inną jest sytuacja, kiedy samorząd zupełnie świadomie podejmuje decyzję o ochronie pewnej wiedzy i umiejętności, które nie praktykowane za jakiś czas mogą odejść w zapomnienie. Sposobem na ochronę ginących zawodów nie jest jednak tworzenie punktów usługowych w lokalach o niskim czynszu, a raczej organizowanie parków tematycznych czy skansenów, miasteczek historycznych, w których w ramach usług edukacyjnych lub atrakcji turystycznych rekonstruktorzy prezentują dawne rzemiosła. Wiedzę o dawnych zawodach, do których zaliczają się już dzisiaj krawiectwo, szewstwo czy kuśnierstwo, należy chronić, ale właśnie w ramach parków tematycznych, które powstają w wielu miastach, chociażby w Łodzi.

Coraz częściej można się spotkać z wykorzystaniem wiedzy rzemieślniczej a raczej tradycyjnych technologii i urządzeń do inspiracji innowacyjnej i projektowania „nowych wynalazków” adekwatnych do w współczesnych wymagań – nawet na miarę potrzeb społeczeństwa informacyjnego. Przykładem takich przedsięwzięć są różne interaktywne muzea techniki, eksperymetatoria np. takie jest warszawskie Centrum Kopernika, czy żywe skanseny. Takie inwestycje – inspirowane dawnymi zawodami traktowane są jako przedsięwzięcia realizowane w interesie społecznym z myślą o ochronie przemysłowego dziedzictwa narodowego i budowania kulturowych uwarunkowań regionalnej dla innowacyjności i wynalazczości. Tego rodzaju projekty mogą liczyć na dotacje z Unii Europejskiej.