Małgorzata Leśniak: Pracownik samorządowy w konflikcie z prawem

Odpowiada: Małgorzata Leśniak, radca prawny, specjalista prawa pracy, Chałas i Wspólnicy Kancelaria Prawna



Jaka kara grozi pracownikowi samorządowemu za przyjęcie korzyści majątkowej i od czego zależy wysokość kary?

Kodeks karny (art. 228) za przyjęcie korzyści majątkowej – w związku z pełnieniem funkcji publicznej – przewiduje karę od 6 miesięcy pozbawienia wolności do 8 lat. Jeśli przestępstwo popełnia osoba, która w związku z pełnieniem funkcji publicznej przyjmuje korzyść majątkową lub osobistą albo jej obietnicę za zachowanie stanowiące naruszenie przepisów prawa, podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10. Natomiast kto w związku z pełnieniem funkcji publicznej przyjmuje korzyść majątkową znacznej wartości albo jej obietnicę, podlega karze pozbawienia wolności od lat 2 do 12.


Czy zgłoszenie organom ścigania przyjęcia korzyści majątkowej może spowodować odstąpienie przez sąd od wymierzenia kary osobie, która taką korzyść przyjęła? W jakim przypadku?

Przestępstwo tzw. łapownictwa biernego jest popełnione w momencie przyjęcia korzyści majątkowej. Sąd Najwyższy podkreśla, że jeżeli pełniący funkcję publiczną przyjął, po wahaniach, korzyść majątkową, a potem w tym samym dniu ją zwrócił, to nie mogą mieć tutaj zastosowania przepisy o dobrowolnym odstąpieniu od usiłowania (art. 15 § 1 k.k.). Przestępstwo bowiem zostało już dokonane i w grę wchodzi jedynie podstawa do nadzwyczajnego złagodzenia kary ze względu na postawę sprawcy (art. 60 § 2 pkt 2 k.k.). Nie jest istotne, czy przyjęcie korzyści w jakikolwiek sposób wpłynęło na zachowanie osoby pełniącej funkcję w jej działalności. Karane jest tu bowiem nie podjęcie określonych zachowań, lecz przyjęcie korzyści lub jej obietnicy. Jest to zatem przestępstwo formalne.


Jaki jest status osoby, która przyjęła korzyść majątkową lub jej obietnicę? Czy mimo braku wyroku może zostać zwolniona z pracy w urzędzie? Czy może dalej pracować w zawodzie?

Osoba, która przyjęła korzyść majątkową lub jej obietnicę, na etapie postępowania przygotowawczego prowadzonego przez prokuraturę jest osobą podejrzaną, natomiast po wniesieniu przeciwko niej aktu oskarżenia do sądu uzyskuje status oskarżonego. Jeśli zaś zostanie uznana za winną i zostanie skazana, staje się osobą skazaną za popełnienie przestępstwa. Zgodnie z zasadą domniemania niewinności oskarżonego uważa się za niewinnego, dopóki wina jego nie zostanie udowodniona i stwierdzona prawomocnym wyrokiem. Pytanie wskazuje, że pracodawca może śmiało stwierdzić, że popełnienie przestępstwa jest oczywiste. To pozwala na rozwiązanie umowy o pracę w trybie art. 52 § 1 pkt 2 Kodeksu pracy (dyscyplinarne). Jeśli wykonywanie danego zawodu wymaga nieposzlakowanej opinii oraz niekaralności, to wykonywanie danej pracy będzie w zasadzie niemożliwe.


Jak długo obowiązki burmistrza, w przypadku jego aresztowania, może pełnić sekretarz gminy?

Przepisy prawa stanowią, że w przypadku przemijającej przeszkody w wykonywaniu zadań i kompetencji wójta spowodowanej jedną z następujących okoliczności: 1) tymczasowym aresztowaniem, 2) odbywaniem kary pozbawienia wolności wymierzonej za przestępstwo nieumyślne, 3) odbywaniem kary aresztu, 4) niezdolnością do pracy z powodu choroby trwającej powyżej 30 dni – jego zadania i kompetencje przejmuje zastępca, a w gminach, w których powołano więcej niż jednego zastępcę – pierwszy zastępca. Przepis ten nie wskazuje konkretnie, jak długo może trwać okres zastępstwa, zatem należy przyjąć, że przez cały czas trwania niemożliwości wykonywania obowiązków burmistrza jest on zastępowany przez osobę do tego wyznaczoną.


Czy przebywającemu w areszcie urzędnikowi (ale też wójtowi, burmistrzowi, prezydentowi) należy się normalna pensja?

Tak, choć z jednym wyjątkiem. Zgodnie z zasadami prawa pracy wynagrodzenie przysługuje za pracę wykonaną, w związku z powyższym należy przyjąć, że za czas pozostawania w areszcie – o ile jest to czas usprawiedliwionej nieobecności – wynagrodzenie nie powinno przysługiwać, gdyż pracownik nie świadczy pracy. W przypadku pracowników samorządowych ustawa reguluje tę kwestię odmiennie. Stosunek pracy pracownika samorządowego tymczasowo aresztowanego ulega zawieszeniu z mocy prawa. W okresie zawieszenia pracownik samorządowy otrzymuje wynagrodzenie w wysokości połowy wynagrodzenia przysługującego mu do dnia tymczasowego aresztowania. W przypadku umorzenia postępowania karnego albo wydania wyroku uniewinniającego pracownikowi należy wypłacić pozostałą część wynagrodzenia; nie dotyczy to warunkowego umorzenia postępowania karnego.


Czy urzędnik, przeciwko któremu toczy się postępowanie sądowe, może być zwolniony lub zawieszony w czynnościach służbowych?

Jeśli urzędnik jest aresztowany, to stosunek pracy pracownika samorządowego tymczasowo aresztowanego ulega zawieszeniu z mocy prawa. Natomiast w innym wypadku decyduje o tym bezpośrednio przełożony.


Czy ma znaczenie w tym przypadku, czy oskarżenie dotyczy spraw służbowych, np. przyjęcie łapówki, czy prywatnych, np. nieumyślne spowodowanie wypadku?

Co do zasady nie ma znaczenia, z jakiego powodu pracownik urzędu został aresztowany. Przepis mówi jedynie o aresztowaniu.


Czy aresztowany urzędnik po uniewinnieniu może wrócić do pracy? Czy powracający z aresztu urzędnik może być przeniesiony na inne stanowisko lub zwolniony?

Zgodnie z zasadami prawa pracy, które w tym przypadku będą miały zastosowanie, pracodawca, pomimo np. wygaśnięcia umowy o pracę z powodu tymczasowego aresztowania, jest obowiązany ponownie zatrudnić pracownika, jeżeli postępowanie karne zostało umorzone lub gdy zapadł wyrok uniewinniający, a pracownik zgłosił swój powrót do pracy w ciągu 7 dni od uprawomocnienia się orzeczenia. Pracodawca może odmówić ponownego zatrudnienia pracownika, jeżeli w ciągu 7 dni od przywrócenia do pracy nie zgłosił on gotowości niezwłocznego podjęcia pracy, chyba że przekroczenie terminu nastąpiło z przyczyn niezależnych od pracownika. W razie naruszenia przez pracodawcę przepisów prawa w tym zakresie pracownikowi przysługuje prawo odwołania do sądu pracy.
Powracającego z aresztu pracownika pracodawca powinien dopuścić do pracy na dotychczas zajmowanym stanowisku.