Jak z perspektywy resortu postrzega Pani Minister kondycję samorządowej kultury?
To trudne pytanie, mówimy bowiem o różnych szczeblach samorządów. Inne są urzędy marszałkowskie i ich piecza nad dużymi wydarzeniami i instytucjami kultury; inaczej jest w miastach. Zupełnie odmiennym zagadnieniem jest natomiast samorządność gminna – to właśnie tam najczęściej zdarzają się problemy. Gminy dysponują relatywnie niskimi budżetami przy dużych potrzebach. Biblioteki i domy kultury borykają się więc z brakiem środków. Jednocześnie – w naszej ocenie – ludzie tam zatrudnieni reprezentują bardzo ciekawą grupę zawodową. Pracują z pasją i są bardzo kreatywni. Aktywność gminnych instytucji dostrzegamy w programach dotacyjnych. Oczywiście ich działania napotykają na ograniczenia, bo po pierwsze – pula pieniędzy do wzięcia jest za mała, a po drugie – gminy muszą zapewnić wkład własny do projektów, co bywa trudne.
Jak zatem przekonywać, że kultura jest potrzebna lokalnym społecznościom?
Bardzo ważna jest praca nad zmianą świadomości organizatorów instytucji kultury i nad przekonaniem ich, że wkład w kulturę jest z ich punktu widzenia bardzo korzystną inwestycją w przyszłość. Zaoferowanie swoim społecznościom dobrych instytucji kultury i złożenie im ciekawej oferty kulturalnej będzie miało przełożenie na umiejętności na przykład w pozyskiwaniu pracy czy w elastycznej zmianie zawodu; jednym słowem – w zdobywaniu różnych kompetencji społecznych.
Jakie resort ma możliwości finansowego wsparcia samorządów?
Mam nadzieję, że w momencie ukazania się tego wydania Forum Samorządowego faktem stanie się uchwalenie przez rząd wieloletniego Narodowego Programu Rozwoju Czytelnictwa, w którym gwarantujemy progresywnie wzrastające co roku środki na kupno książek do bibliotek. Obowiązek zapewnienia nowości wydawniczych leży po stronie organizatora instytucji kultury. Środki ministerstwa powinny być tylko uzupełnieniem. Niemniej to dofinansowanie uważamy za ważne. W tym roku na to zadanie przekażemy 25 mln zł. Drugim ministerialnym priorytetem jest modernizacja bibliotek. Ze środków budżetu państwa już zmodernizowaliśmy 245 bibliotek w kraju. Projekt ten będzie kontynuowany w tym wieloletnim programie. Chodzi o to, by niewielkie gminne biblioteki w małych miejscowościach, które borykają się z brakiem środków inwestycyjnych, mogły przejść metamorfozę w nowoczesne ośrodki. Kolejny projekt, który pojawi się w budżecie ministra w przyszłym roku, a teraz jest już w fazie dogrywania, to program „Bardzo Młoda Kultura”. Celem jego jest zwiększenie uczestnictwa młodzieży szkolnej w edukacji kulturalnej. Będzie on miał dwa etapy. W pierwszym zostaną wyłonione w każdym regionie ośrodki wiodące, które będą „sieciowały” wszystkie tamtejsze instytucje kultury. W drugim etapie te ośrodki będą rozdawały w drodze konkursów mikrogranty ze środków pozyskanych z ministerstwa. W ten sposób wesprzemy działania na najniższym szczeblu samorządów.
Co trzeba zrobić, by podnieść rangę kultury samorządowej i jaka jest w tym rola animatorów kultury?
Wydaje mi się, że najważniejszym zadaniem jest przekonywanie władz samorządowych, aby w mniejszym stopniu skupiały się na eventach i imprezach festynowych. Nie jestem wrogiem tych wydarzeń. One też muszą mieć swoje miejsce w obyczajowości społecznej, ale nie powinny „zjadać” budżetu kultury. Statystyki pokazują, że ponad połowa polskiego społeczeństwa w ogóle nie uczestniczy w kulturze, bo nie odczuwa takiej potrzeby i nie ma na to czasu. Możemy to nastawienie przełamać, przede wszystkim inwestując w edukację dzieci i młodzieży. Ale należy też oczekiwać od animatorów kultury, by szukali dróg pozyskiwania nowych odbiorców. Wielu z nich jest usatysfakcjonowanych aktywnością swoich dotychczasowych odbiorców kultury, która wyraża się frekwencją. Jestem przekonana, że trzeba pójść w kierunku zwrócenia uwagi animatorów na to, by większą inwencję włożyli w pozyskiwanie nowych uczestników wydarzeń ze świata, który dotąd nie korzystał z kultury. Taka była konstatacja dyrektora teatru w Bielsku-Białej po Nocy Teatrów, gdzie byłam na spektaklu za 250 gr. Po tym spektaklu dyrektor powiedział, że dwie trzecie widowni to ludzie, którzy jeszcze nigdy nie byli w jego teatrze.
Jaki jest udział wydatków na kulturę w PKB i czy można ocenić poziom nakładów na kulturę w samorządowych budżetach?
Odpowiedź nie będzie wprost. Poziom wydatków na kulturę w danym kraju jest pochodną nie tylko stosunku do PKB, ale też stosunku do zakresu zadań stawianych ministrowi kultury. Zaangażowanie środków budżetu państwa w kulturę samo w sobie nic nie mówi bez informacji o zakresie wykonywanych obowiązków. W moim przekonaniu uzyskaliśmy średnioeuropejski poziom finansowania kultury. Jest to wielkość środków odpowiadająca 1 procentowi budżetu państwa. Uczciwie więc mówię: nie jest źle. Z kolei, by ocenić procentowy udział wydatków na kulturę w budżetach samorządów, muszę wiedzieć, ile instytucji kultury ma na utrzymaniu dany samorząd. Zdarza się, że mamy do czynienia z taką sytuacją, jak np. w Kielcach, które mają budżet na kulturę dużo mniejszy niż Bielsko-Biała. A dzieje się tak nie dlatego, że Kielce mniej ją cenią. Bielsko-Biała utrzymuje wiele instytucji kultury, które po reformie administracyjnej przeszły do samorządu miasta. Kielce natomiast posiadają na swoim terenie ważne instytucje kultury, lecz te pozostają w gestii urzędu marszałkowskiego. Te wielkości nakładów nie są porównywalne. Żadna statystyka nie odpowie na pytanie o poziom środków na kulturę samorządową. Ważne jest to, byśmy pytali: jaka część budżetu przeznaczana jest np. na programy dotacyjne; to pozwoli ocenić czy samorząd daje dużo, czy mało.
Rozmawiała
Agnieszka Serbeńska
.png)
