---

RAPORT: Wójtowie przeciwni wzmacnianiu roli radnych

Przedstawiciele Szkoły Liderów, do której należą eksperci oraz liderzy środowisk lokalnych, przygotowali raport na temat wzmocnienia roli radnych w samorządzie gminnym. Z raportu wynika, że radny to, po pierwsze, reprezentant mieszkańców, a po drugie, urzędnik pełniący funkcję kontrolną wobec władzy wykonawczej. Pewnym problemem jest to, że w opinii wójtów i burmistrzów radni powinni bardziej zaangażować się w tworzenie strategii dla gmin, a nie ograniczać się do reprezentowania interesów mieszkańców z danego okręgu wyborczego.

Kogo reprezentuje radny
Twórcy raportu starali się znaleźć odpowiedź na pytanie, czyim reprezentantem jest radny. W opinii większości radny powinien być reprezentantem całej społeczności lokalnej (wszystkich mieszkańców gminy). Praktyka jednak wskazuje, że często radny czuje się zobowiązany do realizacji postulatów wyborców swojego okręgu, nawet kosztem działań na rzecz dobra ogółu mieszkańców.
– Na poziomie całej rady gminy i z punktu widzenia wójtów oraz burmistrzów trudno jest współpracować, bowiem mamy kilkunastu radnych i każdy z nich ma jakiś partykularny interes związany ze swoim okręgiem, który chciałby zrealizować – mówi Aleksandra Daszkowska-Kamińska, autorka raportu.
Zdaniem Jolanty Kwiatkowskiej, przewodniczącej Rady Gminy Stegna, pełniącej w latach 2010-2014 także funkcję wójta, radny to nie tylko reprezentant społeczności lokalnej, ale także osoba, która może mieć wpływ na kreowanie polityki rozwoju danej gminy.
– Radny, jeżeli oczywiście chce, może mieć realny wpływ na poprawę jakości życia mieszkańców. W moim przekonaniu rada powinna być takim organem, który rzeczywiście pomaga wójtowi czy burmistrzowi w kierowaniu gminą. Rada powinna przekazywać najważniejsze potrzeby mieszkańców, ale także tłumaczyć mieszkańcom, dlaczego takie, a nie
inne decyzje podejmuje wójt – wyjaśnia Jolanta Kwiatkowska.

Bariery w działaniu radnych
W raporcie wskazane zostały także bariery, które utrudniają efektywną pracę radnych. Jedną z nich jest słaba pozycja w stosunku do władzy wykonawczej ze względu na to, że muszą łączyć swoje zaangażowanie w radzie z pracą zawodową. Inną barierą jest brak wystarczającej wiedzy i kompetencji. Wielość spraw i uwarunkowań prawnych, z którymi spotyka się radny, wymaga dużego wysiłku, by wdrożyć się we wszystkie szczegóły. Bariery te utrudniają radnym wykonywanie funkcji kontrolnej wobec wójtów.
– Rola kontrolna rzeczywiście jest bardzo słabo rozwinięta w samorządach. Radnym trudno jest się mierzyć z całą machiną, jaką dysponuje wójt lub burmistrz, czyli urzędem, wyspecjalizowanymi urzędnikami do poszczególnych zadań – przyznaje Marcin Skonieczka, wójt gminy Płużnica.

Postulaty wzmacniające rady gmin
Z raportu wynika, że jednym z postulatów, który mógłby poprawić pracę radnych jest wyodrębnienie ze struktury urzędu biura rady, by radni mieli dostęp do swoich własnych ekspertyz. Trudnością w realizacji tego postulatu są jednak wysokie koszty. Ponadto wójtowie i burmistrzowie widzą zagrożenie, że wydzielenie odrębnego ośrodka eksperckiego utrudniałoby podejmowanie decyzji.
Innym postulatem jest przyznanie grupie (minimum trzech radnych) prawa inicjatywy uchwałodawczej wraz z gwarancją, że najpóźniej w dwa miesiące od złożenia inicjatywy przeprowadzona zostanie nad projektem debata na forum rady. Generalnie ten postulat spotyka się z pozytywnym przyjęciem, choć z zastrzeżeniami. Dotyczą one głównie ściśle określonej liczby radnych, którzy mogą wystąpić z inicjatywą uchwałodawczą. Grupa trzech radnych to duża bądź mała grupa, w zależności od wielkości rady.
Z raportu wynika ponadto, że radni, zwłaszcza ci obejmujący mandat po raz pierwszy, powinni zostać objęci szkoleniem wprowadzającym. Dzięki temu byliby lepiej przygotowani do pełnienia swojej roli w samorządzie. (rp)