Olgierd Dziekoński: Referenda personalne odwracają uwagę od problemów, przekładając ją na ludzi

– Projekt stanowi modernizację ustrojową samorządu terytorialnego poprzez, z jednej strony wzmocnienie udziału mieszkańców w decyzjach podejmowanych przez samorząd terytorialny ale z drugiej strony też poprzez wzmocnienie samej instytucji samorządu już w ramach istniejących ustaw. I po trzecie poprzez zaproponowanie form współdziałania pomiędzy samorządami terytorialnymi – powiedział Olgierd Dziekoński podczas prezentacji głównych założeń ustawy.

Największe zmiany dotyczą referendów lokalnych. Referendum dotyczące spraw merytorycznych powinno być ważne bez względu na frekwencję. Ustawa proponuje też ustalenie obowiązku podjęcia realizacji wyników referendum w określonym terminie.

– Wyniki tych referendów, to jest novum, są wiążące dla JST. To bardzo ważna kwestia. Przy czym jest zaproponowana formuła, aby te referenda mogły się odbywać w sposób odpowiedzialny, ze świadomością skutków referendalnych, że jeżeli referendum będzie powodowało znaczne skutki finansowe dla budżetu JST, organ wykonawczy tej gminy może ogłosić referendum w sprawie samoopodatkowania się mieszkańców, w takiej wielkości, w jakiej występowałaby konieczność pokrycia potencjalnych kosztów gminy – powiedział minister.

Referendum w sprawie samoopodatkowania byłoby ważne, jeśli wzięłoby w nim udział co najmniej 30% mieszkańców uprawnionych do głosowania. Jeżeli referendum w sprawie samoopodatkowania jest przegrane to referendum merytoryczne przestaje być wiążące dla JST.

W bieżącej kadencji było tylko 21 referendów merytorycznych przy aż 85 odwoławczych. Do końca roku liczba tych drugich wzrośnie do ponad 100.

– Na podstawie analizy tematyki tych referendów odnosimy wrażenie, że referenda personalne stały się przedmiotem zastępczym dyskusji partyjno-politycznych w samorządzie i odwracają uwagę od problemów, przekładając tę uwagę na ludzi – zauważył Dziekoński.

Jak czytamy opisie regulacji ustawy – „warunkiem efektywnego rozwoju jest zapewnienie odpowiedniej stabilizacji władzom samorządowym i ich polityce”. Wymiana władz powinna następować w trybie normalnych wyborów na zakończenie kadencji. Dlatego postuluje zmianę progu frekwencyjnego – referendum w sprawie odwołania władz powinno być ważne, jeśli weźmie w nim udział co najmniej tylu mieszkańców, ilu brało udział w ostatnich wyborach.

Zmiany wprowadzane przez ustawę dotyczyć mają również konsultacji społecznych. Ustawa zakłada zobowiązanie rad JST do określenia zasad i form konsultacji oraz ich upowszechnienia. Prezydencki projekt postuluje także uznanie prawa do elastycznego kształtowania form i zakresu konsultacji w nawiązaniu do konkretnych sytuacji, a więc dopuszczenie różnych inicjatyw, przeprowadzania konsultacji z wybranymi grupami zainteresowanych mieszkańców. Wyniki konsultacji nie będą wiążące dla organów gmin, ale mają wspomagać proces decyzyjny. Ustawa zakłada także nałożenie na władze lokalne obowiązku publikowania projektów uchwał, żeby mieszkańcy mieli możliwość wyrażenia swoich opinii przed ich przyjęciem.

W ustawie określono również tryb wysłuchania publicznego oraz katalog projektów uchwał podlegających obowiązkowemu wysłuchaniu. Zobowiązanie rad gmin, powiatów i sejmiki województw do określenia trybu i zasad, na jakich mieszkańcy mogą zgłaszać inicjatywy obywatelskie. Określenie regulacji dotyczących zakresu działania tzw. grupy inicjatywnej oraz obowiązki organu stanowiącego.

Ustawa tworzy także nowe formy współpracy organizacyjnej:
· Zespół współpracy terytorialnej – forma organizująca współpracę w ramach obszarów funkcjonalnych, takich jak aglomeracje miejskie czy obszary metropolitalne
· Konwent delegatów samorządu lokalnego w województwach
· Powiatowe konferencje rozwoju gospodarczego – współpraca lokalnej administracji samorządowej z podmiotami gospodarczymi

Inne zmiany dotyczą m.in.:
· Kompetencji do wprowadzenia ulg za korzystanie z instytucji, obiektów i urządzeń użyteczności publicznej
· Możliwość reprezentowania JST przez ich stowarzyszenia
· Ujednolicenie zasad tworzenia i uczestniczenia w spółkach przez JST
· Wprowadzenie jednoosobowego organu wykonawczego w powiatach
· Wprowadzenie regulacji precyzujących relacje między organami stanowiącymi (rady) i wykonawczymi (wójt, burmistrz) w gminach dla eliminacji występujących konfliktów
· Wprowadzenie jednolitego zarządzania przez burmistrza (prezydenta miasta) drogami publicznymi i ruchem na drogach w granicach miasta
· Zmiany modelu absolutorium
· Przeniesienia domniemania kompetencji w samorządzie na wójta