Samorządy nie mierzą efektów działań kulturalnych

Narodowe Centrum Kultury wspólnie z redakcją Res Publiki Nowej ogłosiły wyniki projektu badawczego „DNA miasta: Miejskie polityki kulturalne”. Badaniem objętych było 66 ośrodków – wszystkie miasta powyżej 100 tys. mieszkańców, połowa miast liczących 50-100 tys. mieszkańców, a także trzy mniejsze ośrodki o prężnym życiu kulturalnym. Badacze analizowali budżety i przeprowadzali wywiady z urzędnikami odpowiedzialnymi za kształtowanie polityki kulturalnej, pracownikami placówek kulturalnych oraz działaczami organizacji pozarządowych. W ubiegłym roku wszystkie przebadane miasta wydały na kulturę prawie 3 mld zł.

Brak ewaluacji, stare strategie
Z raportu wynika, że jednym z głównym błędów samorządów jest brak całościowego mierzenia efektów działań w dziedzinie kultury. Przeprowadzana jest jedynie ewaluacja finansowa, natomiast merytoryczna ogranicza się do rejestrowania frekwencji, czytania opinii w prasie i pytania o zdanie znajomych. – Miasta nie sprawdzają, czy poziom merytoryczny odpowiada stawianym wymaganiom – zaznacza szef zespołu badawczego, Artur Celiński. Dodaje jednak, że mierzenie efektów w dziedzinie kultury jest niezwykle trudne i wymaga stworzenia specjalnych narzędzi badawczych.

Kolejnym mankamentem prowadzenia polityki kulturalnej w miastach jest brak aktualnych strategii rozwoju. Oddzielne strategie dla tej dziedziny posiada jedynie 12 na 66 ośrodków.

W pozostałych miastach cele związane z kulturą opisane są w ogólnych dokumentach strategicznych. Niektóre z tych strategii są dosyć stare, część pochodzi z lat 2003-2004, wiele z lat 2006-2007. Badacze przyznają, że warto byłoby sprawdzić, czy dokumenty te nadążają za współczesnością.

Boom na inwestycje
Jak wynika z badań, miasta wydają na kulturę coraz więcej. Pomiędzy rokiem 2007 a 2012 badane ośrodki dwukrotnie zwiększyły kwotę na ten cel. Jednak po 2010 r. wydatki bieżące na kulturę zaczęły spadać, a wydatki majątkowe utrzymały się na tym samym poziomie. Pojawiła się więc dysproporcja, która może sygnalizować problemy z utrzymaniem w przyszłości nowoczesnych i dużych domów kultury czy sal widowiskowych. – Wybudowanie obiektu to jedno, a jego utrzymanie to już inna sprawa. Jeśli widzimy, że wydatki na kulturę spadają, to rodzi się pytanie, jak nowe obiekty kulturalne będą zapełniane treścią – ostrzega Celiński.

Mimo że wydatki na kulturę wzrosły, dziedzina ta wciąż traktowana jest przez miasta przedmiotowo. Za główny cel podejmowania działań kulturalnych większość respondentów uważa promocję gminy. Na drugim miejscu jest zainteresowanie młodzieży kulturą, a na trzecim – umocnienie więzi społecznych. – Mamy duże wątpliwości, czy uda się podejść do tworzenia kultury jako do narzędzia zmiany społecznej. Tymczasem kultura posiada narzędzia animacji społeczno-kulturalnej i aktywizacji mieszkańców. Dzięki temu mogą oni poczuć większą łączność ze swoją miejscowością i bardziej dbać o przestrzeń publiczną, tak jakby byli jej gospodarzami – przekonuje Artur Celiński.

Wyniki badania „DNA miasta: Miejskie polityki kulturalne” pokazują, że przedstawiciele instytucji kultury oceniają politykę kulturalną miast lepiej niż przedstawiciele organizacji pozarządowych. 60 proc. działaczy trzeciego sektora uważa, że miasta nie wykorzystują w wystarczającym stopniu swojego potencjału kulturalnego. (mg)