Jerzy Regulski: Zamiast łączenia potrzebne jest stworzenie warunków właściwej obsługi małych gmin

Współtwórca polskiego samorządu terytorialnego krytycznie podszedł do raportu opracowanego przez zespół Jerzego Hausnera dotyczącego narastających dysfunkcji w JST. Jego wątpliwości wzbudziły zwłaszcza koncepcje wykorzystania zachęt finansowych do wspierania łączenia się gmin.

– Uważam, że w tych sprawach decydujące są zupełnie inne czynniki niż budżety lokalne – nie ukrywa prof. Regulski. – Przy tworzeniu podziału kraju na gminy kluczowe okazały się elementy, takie jak prestiż dla miejscowej elity, możliwość zatrudnienia w gminie lub jej agendach, możliwość udziału w sprawach publicznych, rozdziału środków itp. Natomiast czynnikiem decydującym o podziale gminy było na ogół poczucie dyskryminacji obszarów peryferyjnych przez władze centralnej miejscowości.

Jak dodaje profesor, przy próbie łączenia gmin bardzo mocno widoczny będzie brak zaufania, a opór będą stwarzać miejscowe elity, mogące znacznie stracić na połączeniu. Zamiast łączenia, proponuje więc stworzenie warunków właściwej obsługi małych gmin, aby nie musiały wszystkiego robić same.

Podobne zdanie ma na temat łączenia powiatów, co według niego spowoduje silne konflikty lokalne. Wszystko przez to, że trzeba będzie zdecydować, które miasto jest ważniejsze, a które straci prestiż i miejsca pracy. – Usprawnienia w świadczeniu usług przez JST i racjonalizacji ich kosztów nie warto szukać w łączeniu samorządów, ale we wspieraniu współpracy między nimi i wspieraniu powstawania instytucji wspólnych, albo zupełnie niezależnych, nastawionych na obsługę JST – zachęca Jerzy Regulski. – Należy wyszukiwać, wspierać, popularyzować i inicjować aktywność samorządów w poszukiwaniu nowych form współpracy.

Profesor przyznaje natomiast rację twórcom raportu w ocenie znaczącej roli metropolii w rozwoju oraz dysfunkcji w działalności władz lokalnych i regionalnych. – To oczywisty skutek poważnych zaniedbań ze strony kolejnych rządów i sił politycznych – pisze. – Dlatego raport jest bardzo cenny i powinien stać się podstawą do szerokiej debaty.

W dokumencie pojawia się jednak wiele niejasności, na które zwraca uwagę Jerzy Regulski. – Co to znaczy, że gminy wiejskie na obszarze metropolii mają mieć prawa powiatów? Jak podnieść jakość radnych? Czym ma być rada, przy obecnym silnym wójcie? Jak zmienić mentalność polityków czy administracji? – dopytuje w swoim piśmie.

I choć zgadza się z głównymi założeniami raportu, w tym z koniecznością zwiększenia roli rad i obywateli, nazywając go bardzo cennym opracowaniem, to jego zdaniem dokument przesycony jest celami. Według Regulskiego trzeba skupić się na czterech, czyli zapewnienia JST niezbędnej samodzielności i swobody (przy odpowiednim nadzorze), stworzenia efektywnego systemu udziału obywateli w kierowaniu rozwojem, znalezienia właściwej organizacji dla zarządzania metropoliami i aglomeracjami miejskimi oraz stworzenia warunków dla efektywnego kierowania rozwojem. (mp)