Dariusz Orczykowski: Samorządy waczą o zwrot VAT

Generalnie samorząd może ubiegać się zwrot podatku zawartego w fakturach, jeśli inwestycja jest związana ze sprzedażą opodatkowaną. Wynika ona z art. 86 ust. 1 ustawy o VAT. W rzeczywistości nie jest to jednak tak oczywiste, a do sądów wpływają wnioski gmin o udzielenie pisemnej interpretacji przepisów prawa podatkowego w indywidualnej sprawie dotyczącej możliwości odliczenia podatku VAT od takich inwestycji jak budowa sieci wodociągowej czy kanalizacyjnej, remontu dróg, budowy placów zabaw czy obiektów rekreacyjnych. Często w tych kwestiach prawo interpretowane jest na niekorzyść gmin, uznaje się bowiem, że JST nie ma możliwości odliczenia podatku od towarów i usług związanego z realizowaną inwestycją. Dlatego że po jej zakończeniu pozostanie ona w zasobach gminy czy powiatu, a samorząd, nie będzie osiągać w przyszłości żadnych przychodów z tytułu realizowanej inwestycji.

Czynność urzędowa i cywilnoprawna
– Prawo wyznacza granice między czynnościami tzw. „urzędowymi”, gdzie gmina nie może być uznana za podatnika podatku VAT oraz czynnościami „cywilnoprawnymi”, w ramach których może zostać uznana za podatnika podatku VAT i w ramach których to czynności przysługiwać może gminie prawo do odliczenia podatku naliczonego. Prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego przysługuje bowiem podatnikowi tylko w takim zakresie, w jakim towary i usługi są wykorzystywane do wykonywania opodatkowanych czynności. Pomiędzy czynnościami, które stanowiły podstawę do naliczenia podatku (np. zakup towaru, usługi) a czynnościami opodatkowanymi musi istnieć związek – wyjaśnia Dariusz Orczykowski, menadżer Działu Doradztwa Grupa Gumułka.

Dla zobrazowania granicy pomiędzy czynnościami wykonywanymi przez gminę w ramach zadań własnych a czynnościami cywilnoprawnymi, można się posłużyć następującym przykładem. W przypadku pobierania przez gminę opłat za parkowanie w strefie parkowania na przystosowanych do tego poboczach Naczelny Sąd Administracyjny uznał, że należy to do zadań własnych gminy (administracja drogami gminnymi). W efekcie czego gmina nie może być uznana za podatnika VAT w zakresie pobieranych w ten sposób opłat. Inaczej będzie się przedstawiać sprawa pobierania opłat parkingowych, gdy gmina zrealizuje inwestycję w postaci budowy placu parkingowego ze stanowiskami dla samochodów i będzie pobierać opłaty od użytkowników parkingu. W tym zakresie gmina nie realizuje zadań własnych, ale działa w charakterze przedsiębiorcy, dlatego z tego tytułu należy uznać gminę za podatnika VAT. Tego typu usługi może zatem świadczyć zarówno gmina, jak i inny podmiot na podstawie umów cywilnoprawnych.

– Inwestycje zrealizowane przez gminy w ramach działań własnych również otwierają przed nimi możliwość uzyskania statusu podatnika VAT i odliczenia podatku naliczonego, np. poprzez aport przedmiotu inwestycji do spółki celowej, czy oddanie przedmiotu inwestycji w dzierżawę. Lista obszarów, w których w wyniku optymalizacji może dojść do odzyskania podatku VAT jest oczywiście szersza niż tylko inwestycje, a skala potencjalnych korzyści ogromna, dlatego na dzień dzisiejszy korzystanie z możliwości jakie daje optymalizacja rozliczeń podatku VAT powinno być miarą gospodarności władz każdej gminy – przekonuje Dariusz Orczykowski.

Duża skala
Środa Wielkopolska uzyskała z urzędu skarbowego 2 647 970,19 zł zwrotu podatku VAT za inwestycje realizowane w okresie 2007-2011 r. Słupsk uzyskał zwrotu podatku VAT za 2012 rok w wysokości 7 120 900 zł a UM Wisła otrzymał pozytywną interpretację podatkową w zakresie VAT-u za nakłady związane z modernizacją targowiska – 144 449 zł. Podobne działania zmierzające do odzyskania podatku VAT prowadziły bądź aktualnie prowadzą Kraków, Bytom, Mogilno czy Strzelin. (bj)




Dariusz Orczykowski, menadżer Działu Doradztwa Grupa Gumułka

Odpowiedzi dlaczego gminy muszą się dobijać o zwrot tego podatku należy szukać przyglądając się przepisom ustawy o podatku od towarów i usług oraz aktualnej linii orzecznictwa sądów administracyjnych, jaka ukształtowała się na jej podstawie. Kluczowy jest przepis art. 15 ust. 6 ustawy o VAT, zgodnie z którym nie uznaje się za podatnika organów władzy publicznej oraz urzędów obsługujących te organy w zakresie realizowanych zadań nałożonych odrębnymi przepisami prawa, dla realizacji których zostały one powołane, z wyłączeniem czynności wykonywanych na podstawie zawartych umów cywilnoprawnych. Taka konstrukcja tego przepisu została wyznaczona brzmieniem dyrektyw unijnych – najpierw VI Dyrektywy a obecnie Dyrektywy 112/2006. Dla ustalenia zakresu czynności, w których gmina może występować w charakterze podatnika odwołać się można do tezy wyroku z dnia 27 lutego 2007 r. (sygn. akt III SA/WA 4312/06), w którym sąd zwrócił uwagę, że „kryterium decydującym o uznaniu organu (urzędu) władzy publicznej za podatnika VAT jest zachowywanie się nie jak organ władzy, lecz jak podmiot gospodarczy (przedsiębiorca) w stosunku do określonych transakcji lub czynności. Szczególnie jest to uzasadnione w tych przypadkach, gdzie identyczne lub bardzo zbliżone czynności bądź transakcje mogą być dokonywane przez podmioty prywatne (np. przedsiębiorców)”. Praktyka pokazuje, iż coraz częściej gminy wiedząc o możliwości odzyskania podatku VAT, korzystają z tego uprawnienia, tym niemniej niektóre gminy nadal podchodzą do tematu sceptycznie i nie planują działań, które miałyby za cel odliczenie podatku VAT.

Gmina będąca inwestorem często nieodpłatnie przekazuje inwestycję innemu podatnikowi, przykładowo spółce komunalnej, która następnie czerpie z tego tytułu korzyści. Organy podatkowe stoją na stanowisku, iż taka konstrukcja pozbawia gminę możliwości odliczenia podatku VAT, gdyż przekazuje ona inwestycję innemu podatnikowi VAT. Świadome gminy starają się wybrnąć z tej sytuacji już na etapie przygotowania całego procesu inwestycyjnego i dążą do tego, by inwestycja była realizowana w tej jednostce, która będzie z tego tytułu w przyszłości miała sprzedaż opodatkowaną. Stanowisko organów podatkowych należy ocenić negatywnie, gdyż w kontekście zasady neutralności należałoby przyznać gminie prawo do odliczenia VAT z uwagi na związek tego podatku z czynnościami opodatkowanymi występującymi u innego podatnika, pomiędzy którym a gminą występuje tożsamość.

Nie tylko inwestycje są możliwym obszarem do odzyskania podatku VAT. Jest to jednak proces czasochłonny, dlatego samorządy coraz częściej wolą skorzystać z wiedzy oraz doświadczenia specjalistów i decydują się na współpracę z firmami doradczymi.