Czesław Tomalik: Myślenie w kategoriach wspólnoty jest w odwrocie

Komentuj na Facebooku!




Dla samorządu gminnego kończy się kolejny rok, wypełniony codzienną pracą na rzecz lokalnej społeczności. Dla mieszkańców szczególnie ważne były gminne inwestycje drogowe i kanalizacyjne. Miłym uzupełnieniem były oddane do użytku nowe obiekty sportowo-rekreacyjne, które wpisywały się w atmosferę pierwszej połowy roku 2012 kształtowanej przez doniesienia o przygotowaniach do Euro, a potem relacje ze stadionów. Ale w pracy urzędników gminnych ważne było wdrażanie nowych ustaw, w tym tak kłopotliwych jak ustawa o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej, a zwłaszcza nowelizacja ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach. Poważny problem sprawiały rozporządzenia Minister Edukacji Narodowej, zarówno to rozporządzenie MEN z dnia 20 stycznia 2012 r. w sprawie ramowych planów nauczania w szkołach publicznych, jak i projekt z dnia 9 listopada 2012 r. rozporządzenia MEN w sprawie sposobu podziału części oświatowej subwencji ogólnej dla jednostek samorządu terytorialnego w roku 2013, które w naszym województwie spowodowały zmiany w subwencjonowaniu uczniów szkół z językiem mniejszości narodowych i etnicznych.

Przepraszam, że zepsuję przedświąteczny nastrój kilkoma gorzkimi refleksjami. Martwi mnie to, co się stało z naszym samorządem gminnym przez te ponad 22 lata. Bo przecież pamiętam – jakby to było dziś – pozytywne efekty reformy premiera Mazowieckiego, ten wybuch obywatelskiego zaangażowania, wręcz entuzjazmu. Na ile z winy rządzących w naszym państwie w kolejnych latach zepsuto system samorządu terytorialnego zapoczątkowany w 1990 roku? Wpisuje się to w powszechnie krytykowany spadek jakości prawa w Polsce, o którym z trwogą mówią obecna Rzecznik Praw Obywatelskich i przedstawiciele środowiska sędziowskiego.

Altruizm jest rzadkością
Ale trzeba przyznać, że drugim źródłem niepokoju mogą być zmiany w postawach obywateli. Powszechne jest nastawienie indywidualistyczne. Liczy się głównie „ja”, „mnie”, egoizm stał się cnotą. Obywatel zwraca uwagę głównie na swoje prawa, a do wypełniania obowiązków trzeba go stymulować. Postawy altruizmu są rzadkością. Myślenie w kategoriach wspólnoty jest w odwrocie.

Gmina – w powszechnej świadomości – to urząd. Takie skojarzenie występuje w codziennych rozmowach większości obywateli, powielają je dziennikarze i twórcy popularnych telewizyjnych seriali. Już zapomniano o zapisach ustawy z 1990 roku i Konstytucji RP z 1997 roku, które wyraźnie definiują gminę jako samorządową wspólnotę mieszkańców.

Do takiego myślenia o gminie przyczynia się też fakt, że ustrój samorządu gminnego jest u nas odmienny niż w państwach Europy Północnej i Zachodniej. Tam znacznie więcej w samorządzie gminnym mają do powiedzenia radni – nurt obywatelski oraz urzędnicy – służba cywilna, a mniej politycy.

Samorząd terytorialny to samorząd gminny. Tutaj istnieją ważne więzi łączące obywatela-wyborcę z bezpośrednio wybranym burmistrzem i radnymi. Te więzi mogą zostać wzmocnione przepisami ustawy – Kodeks wyborczy – które wymagały uchwalenia do końca października 2012 roku podziału gminy na okręgi wyborcze. W naszym województwie jedna gmina wyłamała się i nie spełniła tego obowiązku w terminie znanym co najmniej od 15 miesięcy, co oceniam negatywnie. Pojawiła się szansa na odejście od wyboru rad miejskich z list partyjnych, który został upowszechniony przez rząd premiera Buzka w 1998 roku. Wyrażam więc rozczarowanie, że miasta na prawach powiatu nie miały obowiązku wprowadzania okręgów jednomandatowych.

W mojej subiektywnej opinii ani powiat nie jest samorządem, ani nie jest nim województwo. Tu nie ma więzi pomiędzy wyborcami a organami powiatu i organami województwa. Są za to istotne różnice interesów pomiędzy gminami a powiatami i województwem. W obecnym roku 2012 silnie objawiły się one przy nowelizacji ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej.

Wielkim problemem środowiska samorządu gminnego w tym roku jest rewolucja w systemie gospodarki odpadami komunalnymi, która będzie miała swoją kulminację w pierwszej połowie 2013 roku. Wielu wójtów, burmistrzów i radnych zgłasza nam swoje obawy o społeczne skutki niezbędnych decyzji, wymuszanych na organach samorządu gminnego przez ustawę. Zwłaszcza w tej sprawie negatywnie oceniam działalność strony samorządowej Komisji Wspólnej Rządu i Samorządu Terytorialnego. Półtora roku temu ważyły się losy tej ustawy? Za to, co wówczas zrobili i czego zaniechali, powinni być przez środowisko samorządowców gminnych poddani ocenie i rozliczeni.

Pozytywne wzorce
Wszystkie te gorzkie stwierdzenia prowadzą mnie do podkreślenia pozytywnej roli samorządowców, którzy reprezentują myślenie wspólnotowe i postawę społecznikowską – wykonują pracę organiczną. W naszym regionie zasługują na wyróżnienie:
– Waldemar Chmiel, lider prężnego środowiska kierowników Ośrodków Pomocy Społecznej zorganizowanego w ramach Zespołu Związku Gmin Śląska Opolskiego.
– Krzysztof Szczukocki, lider zespołu, który przygotował dane i dokumenty do przeprowadzenia przetargu na zakup energii elektrycznej w ramach Grupy zakupowej Związku Gmin Śląska Opolskiego.

Serce rośnie, gdy mam ze współpracownicami możliwość wspierać aktywność kierowników, głównych księgowych i pracowników OPS. Tu nie chodzi jedynie o rekordową frekwencję na szkoleniach i środowiskowych spotkaniach, które organizujemy dla tej grupy samorządowców. Zresztą zawsze na ich wyraźne życzenie. Ale najważniejsze jest, że są tak uczynni i kreatywni, chętni do wymiany pomysłów i doświadczeń. Widoczna jest w tym rola wybitnego lidera środowiska, którym jest kierownik OPS w Komprachcicach Waldemar Chmiel. A pamiętajmy, jak trudną pracę wykonują gminne jednostki pomocy społecznej.

Nadzwyczajne wyniki grupowego przetargu na zakup energii elektrycznej dla 47 jednostek – 25,6 proc. zaoszczędzonych środków, to w dużej mierze zasługa lidera zespołu koordynującego współpracę w Grupie zakupowej ZGŚO Krzysztofa Szczukockiego z urzędu miasta Kędzierzyn-Koźle. W styczniu 2012 roku był autorem jednolitych formularzy, które współpracujące gminy otrzymały celem przekazania danych do przetargu, a potem intensywnie współpracował z urzędami gmin. Sukces naszego grupowego przetargu w 2012 w połączeniu z pozytywnymi doświadczeniami grupowych negocjacji z koncernem energetycznym w sprawie utrzymania oświetlenia ulicznego z lat 2010-2011 skłoniły nas do tworzenia kolejnej, jeszcze większej grupy zakupowej do przetargu na okres 2013/2014.

Warto podkreślić, że już realizacja pierwszych etapów wspólnego przedsięwzięcia, w tym inwentaryzacja umów i faktur, służyła racjonalizacji wydatków gmin na zakup energii elektrycznej. Poza oszczędnościami budżetowymi nie sposób przecenić korzyści zarządczych wynikających z form grupowej współpracy urzędów i pozostałych instytucji. Dzięki współdziałaniu i wymianie doświadczeń następuje doskonalenie samorządowych kadr.

Wszystkim gminnym samorządowcom składam życzenia zdrowia i wytrwałości na Nowy Rok 2013. Trzymajcie się Koleżanki i Koledzy!