Czesław Tomalik: Jak wzmocnić udział obywateli w samorządzie gminnym?

W Kancelarii Prezydenta RP zakończono prace nad projektem ustawy o wzmocnieniu udziału mieszkańców w samorządzie terytorialnym... Rzecznik Praw Obywatelskich w swoim wystąpieniu stwierdziła, że „zakres zmian i mnogość interwencji w różne dziedziny funkcjonowania samorządu powoduje, że wprowadzenie ustawy w przedstawionej formie może wywołać liczne perturbacje poważnie utrudniające jego działanie”. Stanowisko RPO, że „projekt ustawy tak mocno ingeruje w ustrój samorządu terytorialnego”, jest zbieżne z opiniami burmistrzów z naszego Związku.

Co zrobić, aby po 21 latach obywatel utożsamiał się z samorządem gminnym? Z Konstytucji RP wynika prawo wspólnoty mieszkańców jednostki zasadniczego podziału terytorialnego do samorządzenia. Trzeba odpartyjnić samorządy gminne, już od wyborów, aby lokalne komitety wyborcze nie przegrywały na starcie z budżetem i machiną partii. Należy wspierać liczny udział mieszkańców w ich własnych wyborach (2-dniowych?). Aby potem obywatel odczuwał realną więź z organami samorządu gminnego, aby zbliżyć radę, burmistrza i urząd gminy do wyborcy – należy nie tylko zwiększyć dostęp do informacji.

Konieczne jest wzmocnienie pozycji reprezentacji mieszkańców, którą jest rada gminy. Należy kultywować wspólnotę gminną, a nie zwalać na nią wszelkie zadania według widzimisie centrali. Wybrany przez mieszkańców burmistrz nie może być osaczany przez niską jakość ustaw, które musi realizować.

Trzeba wreszcie wypełnić gwarancje konstytucyjne dla samorządów gminnych. Ani powiat, ani województwo, lecz to właśnie gmina jest konstytucyjnie podstawową jednostką samorządu terytorialnego. Należy oddać gminom zadania publiczne, które dobrze wykonywały do 1998 r. No i pieniądze, bo Konstytucja zagwarantowała gminom, że środki będą odpowiednie do zadań.