Powiat wolny od azbestu

Obowiązek przygotowania „Programów usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest” został nałożony na gminy, powiaty i województwa w 2002 roku, z wyznaczonym terminem końcowym – 31 grudnia 2006 r. Przyjęty przez Radę Ministrów „Program usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest stosowanych na terytorium Polski” zakładał także konieczność przedstawienia przez wójtów i burmistrzów wyników inwentaryzacji z informacjami o rodzaju, ilości i miejscach występowania wyrobów zawierających azbest.

70 procent od samorządów
System dofinansowywania demontażu, unieszkodliwiania i transportu azbestu został opracowany w poznańskim starostwie powiatowym z myślą o osobach fizycznych, które nie mają możliwości i nie powinny pozbywać się azbestu na własną rękę. Środki dotacyjne na sfinansowanie 70 proc. działania w latach 2006-2008 pochodziły z Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Poznaniu, Powiatowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej oraz funduszy gminnych. Pozostałe 30 proc. należności reguluje wnioskodawca – mieszkaniec powiatu. W programie biorą udział wszystkie gminy powiatu poznańskiego (17 gmin). Wysokość dotacji z gmin jest indywidualna, nie ma określonej kwoty, którą samorząd jest zobowiązany udostępnić. Jednak to od tej kwoty zależy wysokość środków przewidzianych na działania na terenie danej gminy. Powiat wydziela mieszkańcom dotacje proporcjonalne do wkładu poszczególnych gmin.

Gminy pełnią również funkcję pośrednika między starostwem, a mieszkańcami powiatu. To gmina zajmuje się propagowaniem informacji o programie wśród obywateli. Co roku ogłasza nabór na stronach internetowych lub na plakatach rozwieszanych na swoim terenie. To w gminie wnioskodawcy składają swoje zgłoszenia oraz podpisują protokoły odbioru prac i umowy na dofinansowanie ze starostwem. Program nakłada również na gminy obowiązek przygotowywania rocznych sprawozdań finansowych z realizacji jego zadań.

Starostwo powiatowe przeprowadza przetarg i rozlicza się z firmą wykonującą zlecenie. Wykonawcą jest niezmiennie od trzech lat firma AM Trans Progres sp. z o.o., świadcząca usługi w zakresie demontażu, unieszkodliwiania i transportu azbestu. W umowie między powiatem a mieszkańcami zawarta jest klauzula o tym, że na każdym etapie realizacji działania wnioskodawca ma obowiązek umożliwienia kontroli ze strony powiatu i gminy.

Nie stać w miejscu
Wdrażanie programu rozpoczęto od przeprowadzenia w 2006 roku inwentaryzacji w każdej z gmin na terenie powiatu, która wykazała, że w posiadaniu osób fizycznych znajdowało się tam wówczas prawie 16 tys. ton wyrobów zawierających azbest. Jak dotąd zlikwidowano ponad 455 ton wyrobów zawierających azbest w 2006 roku i ponad 580 ton w 2007 roku.

– Nie oceniliśmy jeszcze wyników działań w roku 2008, jednak wyraźnie można zaobserwować wzrost popularności programu wśród obywateli – mówi Romuald Grabiak, dyrektor Wydziału Ochrony Środowiska, Rolnictwa i Leśnictwa w Starostwie Powiatowym w Poznaniu. – Zwiększyły się również środki, jakie możemy przeznaczyć na ten cel. Z trzech źródeł na unieszkodliwianie azbestu w tym roku znalazło się w sumie 1 378 000 zł, czyli dwa razy więcej niż w roku poprzednim.

W ciągu pierwszych dwóch lat na likwidację azbestu wykorzystano 50 proc. funduszy przeznaczonych przez samorządy na ten cel. W tym roku widać znaczny wzrost zainteresowania programem. Jak tłumaczy pracownica Wydziału Ochrony Środowiska, Rolnictwa i Leśnictwa, niektórzy mieszkańcy dowiedzieli się o programie trzy lata temu i od tego czasu zbierali pieniądze na 30 proc. wkładu własnego. W wielu przypadkach ważną rolę odegrał czynnik oswojenia się z projektem, a w jeszcze innych decyzja o złożeniu wniosku została podyktowana zasadą – „sąsiad ma, to ja też chcę.” W przypadku niedostatecznego zainteresowania obywateli, gdy środki przeznaczone na likwidację azbestu na wniosek osób fizycznych nie są w danym roku w pełni wykorzystane, rozpatrywane są również wnioski z jednostek zaliczających się do sektora finansów publicznych na terenie powiatu.

Termin zakończenia działań został wstępnie przewidziany na 2032 rok, zgodnie z krajowym programem usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest. Jest to związane z trwałością azbestu, który, przy prawidłowym montażu i konserwacji płyt, może być użytkowany ponad 30 lat. Mimo to w 2032 roku wiele wyrobów przekroczy termin bezpiecznego użytkowania, dlatego liczy się też kolejność usuwania tych wyrobów. Co roku jednak zarząd powiatu podejmuje decyzje, czy organizować kolejny nabór wniosków. Dalsza działalność uzależniona jest od wysokości środków finansowych przewidywanych na ten cel. Po trzech latach współpracy Wojewódzki Fundusz zrezygnował z udzielania wsparcia w formie dotacji na powiatowy program. Zarząd powiatu, na przeprowadzonym niedawno spotkaniu, zadecydował o podjęciu dalszej działalności w roku 2009, będzie ona jednak wymagała zwiększenia deklaracji finansowych ze strony gmin, które zgodnie z założeniami przekazują dowolnej wysokości fundusze na likwidacje azbestu.

Będzie łatwiej o wkład własny
Powiat wciąż pracuje nad udoskonaleniem projektu. Niedawno odbyło się spotkanie Tomasza Łubińskiego, wicestarosty poznańskiego, a zarazem koordynatora programu „Azbest – Produkt Non Grata”, z przedstawicielem Banku Ochrony Środowiska. Przedmiotem rozmów było udostępnienie pożyczki na likwidację azbestu na dogodnych warunkach, z oprocentowaniem równym 4 proc. Bank dostarczy samorządom pakiet informacyjny do publikacji na stronach internetowych powiatu i gmin.
– Luka w naszym programie polega na tym, że osoba fizyczna musi sfinansować pokrycie dachowe. Program powiatu nie przewiduje na to środków i mamy nadzieję, że bank udostępni środki na ten cel – tłumaczy Tomasz Łubiński. – To jest jedyne wyjście w tej chwili, wnioskodawcy nie mają pieniędzy na pokrycie 30 proc. wartości.

Warto się uwolnić
Program został trzykrotnie nagrodzony – dwukrotnie nagrodą „Polska wolna od azbestu”, a także I miejscem w kategorii powiatów ziemskich w konkursie o tytuł „Samorządowy Lider Przedsiębiorczości 2007”.
– Teren wolny od azbestu nie powstrzymuje inwestorów, chętniej podejmują przedsięwzięcia – podkreśla Romuald Grabiak.