Pozwólmy działać internetowym aktywistom

Obowiązkowe utworzenie Biuletynów Informacji Publicznej w JST pomogło w udostępnianiu obywatelom podstawowych informacji. Poruszanie się w BIP-ach nie jest jednak najprostszą sprawą. Kiepska jakość wyszukiwarek na tych witrynach sprawia, że wiele informacji musimy odnaleźć „na piechotę”, przeglądając kolejne kategorie setki publikowanych tam tytułów, czy nagłówków dokumentów, żeby znaleźć ten, który nas interesuje. Czasami publikowana jest jedynie treść uchwał czy zarządzeń, bez koniecznych załączników, w których znajdują się kluczowe, dla wartości dokumentu, informacje. Jeśli załączniki są, to dość często występuje problem z ich otwarciem, lub wprost pod linkiem do załącznika otwiera się inny dokument.

Pomysły Kancelarii Prezydenta
W Kancelarii Prezydenta RP powstają w związku z pracami nad reformą samorządu terytorialnego pomysły aktywizacji społeczeństwa i umożliwienia mu szerszego udziału w procesie podejmowania decyzji. Jednym z nich jest projekt o „wysłuchaniu obywatelskim”, który ma być podzielony na dwa etapy. Po pierwsze konkretne rodzaje dokumentów miałyby być z mocy prawa wykładane do publicznego wglądu. Mówi się o projekcie uchwały budżetowej, wieloletnich planach inwestycyjnych. Zainteresowani mogą się z nimi zapoznać. Następnie miałoby być organizowane spotkanie z mieszkańcami (lub seria spotkań), na którym mieliby oni zaopiniować wyłożone dokumenty. Wynik spotkań nie byłby jednak wiążący dla władz. Samo spotkanie miałoby jednak dać obywatelom dodatkowy instrument w dostępie do ważnych informacji, a jednocześnie skłonić ich do zainteresowania treścią wykładanych dokumentów.

Przenieśmy dyskusję do sieci
Pomysł ten jest świetną podstawą do wprowadzenia nieco innego mechanizmu informowania obywateli o tym, co w życiu wspólnoty lokalnej najważniejsze i zasięgania ich opinii. Gdyby zobligować JST do publikowania wszelkich dokumentów finansowych (i innych) w internecie, gdyby dokumenty te zamieszczane były w formie surowej, tzn. plikach edytowalnych (.xls, .doc), gdyby umożliwić przetwarzanie i agregowanie danych z nich wynikających internautom, społeczny efekt byłby nieporównywalnie szerszy od wykładania publicznego dokumentów w formie papierowej.

Na świecie powstają narzędzia wykorzystujące internetowy dostęp do informacji publicznej. Efektem udostępniania surowych informacji jest możliwość takiego przetwarzania danych upublicznionych, że stają się zrozumiałe dla szerszych grup ludzi. Wystarczy, że kilku zainteresowanych aktywistów pogrupuje, podzieli, opisze i ułoży w wykresy dane zawarte w kilkudziesięciostronicowych tabelach, stanowiących załączniki do projektu uchwały budżetowej, a następnie umieści takie opracowanie z powrotem w internecie. W ten sposób informacja publiczna wraca w zmodyfikowanej formie, a płynące z tego korzyści, kierowane są nie tylko do obywateli, ale także do samych władz. Warunkiem powodzenia takich przedsięwzięć jest udostępnienie zwrotnego kanału komunikacji, który byłby na tyle dostępny, że mogłyby z niego korzystać duże grupy ludzi w niedługim czasie, a jednocześnie informacje zwrotne, czyli opinie, uwagi, propozycje zmian, płynęłyby z powrotem – od obywateli do instytucji. Tutaj nieoceniony jest internet.

Zamieńmy pdf na doc!
Samorządy w Polsce stosują już dziś podobne rozwiązania. Mają jednak do dyspozycji jedynie zapisy obowiązującej je ustawy o ogłaszaniu aktów normatywnych i niektórych innych aktów prawnych z 20 lipca 2000 r. (DzU 2000 nr 62 poz. 718), która mówi o obowiązku publikacji w dziennikach urzędowych, w internecie oraz udostępnieniu w formie elektronicznej na terenie urzędu. Z dwu ostatnich wywiązują się różnie.

Gliwice na przykład publikują dość szerokie opracowanie na temat projektu budżetu na 2011 rok, z wieloma wykresami, wyjaśnieniem podstawowych wskaźników i udziałem procentowym poszczególnych grup wydatków, co stanowi doskonałe wypełnienie potrzeby wyjaśniania tej skomplikowanej materii. Dokument ten jest dostępny jedynie w formacie pdf, co wyklucza jego edycję i przetwarzanie.

Lubań (22 tys. mieszkańców) przedstawia podzielony na kilka plików, pełny projekt budżetu, z których dokumenty tekstowe są, co prawda, w formie zamkniętej, jednak wszystkie tabele zamieszczone są w arkuszach kalkulacyjnych – w formie otwartej. Przypadek ten wypada uznać za obecny wzór dostępności danych.

Żyjemy w XXI wieku
W ramach obowiązującego w Polsce prawa można w zupełnie różny sposób traktować informowanie obywateli. Konieczne jest więc ujednolicenie tego systemu i wymuszenie na samorządach pełnego wykorzystania możliwości, jakie dają cyfrowe kanały komunikacji z obywatelem. Pomysł Kancelarii Prezydenta RP nazwany „wysłuchaniem” nie musi przecież polegać na spotkaniach z ludźmi, może wystarczy uruchomienie witryn, przy użyciu których nowoczesny, cyfrowy obywatel, będzie mógł mejlem przesłać swoje uwagi i propozycje. Może to jest właśnie sposób na wciągnięcie w życie samorządu tych którzy nie mają czasu i ochoty, by uczestniczyć w spotkaniach z wójtem, lub chodzić do urzędu i czytać udostępnione im dokumenty, które dotyczą ich codziennego życia.


Ważne | Internetowe Wysłuchanie Obywatelskie
Założenia:

• informacja publiczna należy do obywateli
• organizacje pozarządowe i grupy obywateli są odpowiednim pośrednikiem pomiędzy społeczeństwem a władzą lokalną w przetwarzaniu informacji publicznych
• internet gwarantuje najszerszy odbiór informacji, dając możliwość wysłania merytorycznej informacji zwrotnej

Proponowane etapy działania:

• rozszerzenie katalogu projektów dokumentów, które podlegają obowiązkowi publikacji w internecie i konsultacji
• publikacja projektów uchwał w formie
• surowej, w otwartych formatach plików
• otwarcie samorządów lokalnych na opinie i uwagi płynące przez internet, także za pośrednictwem organizacji pozarządowych

Forum Samorządowe nr 1/50