W opinii eksperta w Ustawie znalazły się rozwiązania, która należy przyjąć z uznaniem. Dotyczy to zwłaszcza:
- Wprowadzenia ustawowej regulacji obywatelskiej inicjatywy uchwałodawczej
Dotychczas takie rozwiązanie mogły wprowadzać samodzielnie rady, ale czyniły to rzadko. Dzięki ustawie, inicjatywa stanie się prawem obywateli we wszystkich samorządach w Polsce.
- Inicjatywy uchwałodawczej klubów radnych
Ustawa może ułatwić pracę zwłaszcza opozycyjnym klubom radnych, którzy zyskają prawo inicjatywy uchwałodawczej.
- Zagwarantowania radnym prawa do składania interpelacji i zapytań
Tak jak dziś parlamentarzyści, także radni będą mogli zwracać się do wójtów (burmistrzów, prezydentów miast, zarządów powiatów i województw) o wyjaśnienia w ważnych sprawach. To dobry krok zwłaszcza, że odpowiedzi na interpelacje i zapytania będą publikowane.
- Wprowadzenia obowiązku przygotowywania przez wójtów (burmistrzów, prezydentów miast, zarządów powiatów i województw) i przedstawiania do dyskusji na forum rady (sejmiku) raportu o stanie danej jednostki samorządu.
To szansa na regularną, rzeczową debatę na temat kluczowych wyzwań i problemów każdego samorządu, a także rozliczenie władz samorządowych z ich dotychczasowej pracy. Co ważne, prawo do udziału w debacie zagwarantowano także mieszkańcom.
– Wszystkie zmiany będą formalnie funkcjonowały od nowej kadencji samorządów, ale już teraz warto zachęcić je do stosowania najbardziej korzystnych rozwiązań, takich jak raport o stanie samorządu czy zapewnienie obywatelskiej inicjatywy uchwałodawczej
– wyjaśnia dr hab. Dawid Sześciło
Rozwiązania, które nie poprawią funkcjonowania samorządu:
- Wydłużenie kadencji organów samorządowych do 5 lat i wprowadzenie limitu kadencji wójtów (burmistrzów, prezydentów miast)
Nie przyczyni się ono do ożywienia lokalnej demokracji i nie wyeliminuje problemu tworzenia się zamkniętych „grup trzymających władzę” w samorządach.
- Nadanie uprawnień przewodniczącemu rady (sejmiku) do wydawania poleceń pracownikom administracji lokalnej w zakresie technicznej obsługi rady (sejmiku), a także wzmocnienie uprawnień radnych do uzyskiwania informacji czy wglądu w działalność instytucji samorządowych
Ze względu na nieprecyzyjne przepisy nie wzmocni to kompetencji kontrolnych rady, a doprowadzi do konfliktów i postawi w trudnej sytuacji urzędników, który w świetle ustawy mają mieć faktycznie dwóch przełożonych (wójta czy burmistrza oraz przewodniczącego rady). Niesłusznie zrezygnowano z pomysłu tworzenia biur rady, co usunęłoby takie wątpliwości.
- Wprowadzenie obowiązku wydzielania budżetu obywatelskiego w miastach
Nadanie głosowaniom mieszkańców charakteru wiążącego budzi wątpliwości konstytucyjne. Podejmowanie przez mieszkańców wiążących decyzji w sprawach lokalnych jest bowiem możliwe wyłącznie w drodze referendum lokalnego
- Obowiązek wydzielania budżetu obywatelskiego w wysokości co najmniej 0,5 proc. wszystkich wydatków w miastach na prawach powiatu, przy malejącym zainteresowania mieszkańców budżetem obywatelskim może oznaczać konieczność finansowania projektów, które uzyskały znikome poparcie mieszkańców.
- pozorne ułatwienie radnym dostępu do informacji publicznej
Radnym przyznano szczególne uprawnienie do wglądu w działalność instytucji samorządowych, ale nie sprecyzowano jego zakresu i sposobu jego egzekwowania. W efekcie przepisy prawdopodobnie pozostaną martwe.
Wątpliwości dotyczące nowych przepisów wynikają także z oceny szerszej polityki państwa względem władz samorządowych. W ciągu ostatnich dwóch lat samorządy pozbawiono kilku istotnych kompetencji, m.in. kontroli nad siecią szkół samorządowych, wojewódzkimi funduszami ochrony środowiska oraz do zatwierdzania taryf na wodę i ścieki.
– Systematyczne ograniczanie kompetencji samorządów stawia pod znakiem zapytania wiarygodność działań służących wzmacnianiu mechanizmów partycypacji i kontroli obywatelskiej. Jeśli zmniejszamy zakres władzy samorządowej, to jednocześnie ograniczamy pole aktywności obywateli – dodaje Joanna Załuska, dyrektorka programu Masz Głos, Masz Wybór Fundacji Batorego
Źródło: Fundacja im. Stefana Batorego
.png)
.jpg)
